Рецесија. Самиот збор може да предизвика непријатност. Дури и ако не сте финансиски експерт, сигурно сте почувствувале како промените во економијата можат да влијаат на вашиот секојдневен живот - од зголемување на цените во продавниците до кратење на работни места. Но, што ако би можеле да ја предвидите рецесија пред да се случи? И уште поважно, што ако би можеле да се подготвите на време?
Економијата често испраќа суптилни сигнали кога работите одат надолу. Некои знаци се очигледни, како што се падот на берзите или порастот на цените, додека други се малку посложени - како она што економистите го нарекуваат „инверзија на кривата на принос“. Не гриже те се, ние ќе објасниме сè на едноставен начин.
Разбирањето на овие предупредувања не значи дека ќе ги избегнете сите предизвици, но може да ви помогне да донесувате попаметни финансиски одлуки. Оваа статија е водич за 7 клучни знаци кои може да укажуваат на претстојна рецесија. Некои од нив може да ве изненадат, додека други може да го потврдат она за што веќе се сомневавте.
Кривата на принос може да звучи како нешто што ги интересира само економистите, но всушност е многу моќна алатка за предвидување на рецесиите. Оваа крива ја покажува разликата помеѓу краткорочните и долгорочните каматни стапки. Во нормални околности, долгорочните стапки се повисоки затоа што инвеститорите бараат поголема награда за долгорочен ризик. Меѓутоа, кога краткорочните стапки ги надминуваат долгорочните стапки, доаѓа до т.н. инверзија на кривата на принос.
Зошто е тоа важно? Инверзија често сигнализира дека инвеститорите ја губат довербата во економијата и се префрлаат на побезбедни инвестиции, како што се обврзниците. Историјата нè учи дека ова сценарио често им претходело на рецесиите, вклучително и онаа во 2008 година. Ако слушнете како економисти ја споменуваат оваа фраза, знајте дека е време за зголемена претпазливост.
Берзата често се нарекува „барометар на економијата“. Кога индексите како што се S&P 500, Dow Jones или локалните пазари бележат долготрајни загуби, тоа може да биде сигнал дека економијата забавува. Причината за падот на акциите може да биде намалената доверба на инвеститорите, послабите корпоративни резултати или негативните економски изгледи.
Иако берзата не предвидува рецесија со точност, таа може да дејствува како ран индикатор. На пример, за време на Големата рецесија во 2008 година берзата почна да паѓа неколку месеци пред официјално да биде прогласена рецесијата. Ако ги следите вестите и гледате дека пазарите постојано губат вредност, тоа може да значи дека над економијата се собираат облаци.
На прв поглед, растот на платите звучи како одлична вест. Сепак, пребрзиот раст на платите може да создаде проблеми. Кога работодавците почнуваат нагло да ги зголемуваат платите за да привлечат работна сила, тоа ги зголемува нивните трошоци за водење бизнис. Ако компаниите не можат да ги пренесат овие трошоци на потрошувачите преку повисоки цени, тие може да го намалат вработувањето или инвестициите, што ќе влијае на целокупната економија.
Покрај тоа, повисоките трошоци за плати често ја поттикнуваат инфлацијата, што нè носи до следната точка. На економијата ѝ треба рамнотежа, а пребрзиот раст во која било насока може да сигнализира дека системот е под притисок.
Високата инфлација може да биде „тивка закана“ за буџетите на домаќинствата на краток рок. Кога цените на стоките и услугите рапидно растат, куповната моќ на потрошувачите опаѓа. Централните банки, како што се Европската централна банка или Федералните резерви на САД, тогаш често реагираат со зголемување на каматните стапки за да се ограничи инфлацијата. Сепак, зголемувањето на каматните стапки го поскапува и кредитот, што може да ја намали потрошувачката и инвестициите.
Историски гледано, периодите на висока инфлација честопати претходеле на рецесии. На пример, во 70-тите инфлацијата беше главната причина за економските тешкотии. Доколку забележите дека цените растат и вестите за „монетарни мерки“ се почести, можеби е време да го затегнете вашиот финансиски појас.
Можеби звучи контраинтуитивно, но историски ниските стапки на невработеност може да сигнализираат дека економијата се приближува до точката на пресврт. Кога невработеноста ќе го допре дното, тоа може да значи дека на работодавачите им е сè потешко да најдат работници, што доведува до нагорен притисок врз платите (види точка три). Овој притисок врз трошоците може да резултира со намалување на вработеноста или зголемување на цените.
Пример за ова видовме пред Големата рецесија, кога невработеноста беше на рекордно ниско ниво, но набргу порасна. Економијата често работи циклично, па екстремните резултати, без разлика дали се позитивни или негативни, може да сигнализираат неизбежен пресврт.
Секторот на недвижности често е првиот на удар кога економијата ќе забави. Падот на продажбата на станови, намалувањето на новите градби или заострувањето на условите за хипотекарно кредитирање обично се знаци дека побарувачката слабее. Ова има домино ефект – градежната индустрија, производството на материјали и многу други сектори зависат од стабилен пазар на недвижности.
Големата рецесија од 2008 година беше директно поврзана со кризата со недвижностите, што покажува колку овој сектор е клучен за економската стабилност. Ако забележите дека куќите се подолго на пазарот или дека има помала градба, ова може да биде сигнал за забавување на економијата.
Кога економските показатели стануваат нејасни или контрадикторни, тоа често е знак на несигурност во економијата. На пример, вработеноста може да расте, но расте и инфлацијата. Или пак, берзата расте, додека производствениот сектор се намалува. Кога овие сигнали не се согласуваат, економијата може да се движи на работ на промени.
Ваквите ситуации бараат повнимателен мониторинг, бидејќи неконзистентноста на показателите може да го отежне прецизното оценување на насоката во која се движи економијата. Таквите сигнали често доаѓаат пред значителни пресврти, било позитивни или негативни.
Како што видовте, економијата секогаш ни испраќа сигнали за нејзината состојба - само треба да можете да ги препознаете. Инверзија на кривата на принос, пад на берзата, раст на платите, инфлација, ниска невработеност, забавување на пазарот на недвижнини и слаби економски податоци се клучни показатели што вреди да се гледаат. Тие не само што ни кажуваат каде сме, туку и каде одиме.
Ако забележите повеќе од овие знаци во исто време, време е да размислите за сопствените финансии. Почнете да штедите, намалете ги непотребните трошоци, избегнувајте ризични инвестиции и размислете за диверзификација на вашето портфолио. Исто така, разговарајте со финансиски професионалци за да добиете совет прилагоден на вашата ситуација.
Иако рецесиите може да звучат страшно, важно е да се запамети дека тие се природен дел од економскиот циклус. По секој неуспех доаѓа закрепнувањето, а подготовката и трпението се клучни за надминување на тешките времиња.
На крајот на денот, разбирањето на овие знаци не е само за економските експерти. Ова е знаење кое секој од нас може да го искористи за подобро да управува со своите финансии и да биде подготвен за иднината. Бидејќи, како што велат, не се работи за тоа колку брзо можете да ја избегнете бурата - туку како се подготвувате за неа.
