Преземање фабрики? Контрола на цените Рационирани оброци? Што воопшто мисли европскиот комесар за внатрешен пазар Тјери Бретон кога повикува на воведување „воена економија“?
Термините „воена економија“ или „воено стопанство“ потсетуваат на драматичните мерки од мрачните денови од минатото: владите ги менуваат своите економски системи и индустриското производство за да му дадат приоритет на производството за потребите на војната.
Европскиот комесар за внатрешен пазар Тјери Бретон почна да прави редовни референци за концептот на почетокот на март, бидејќи бараше - и сè уште бара - брзо зголемување на нарачките и производството на муниција и оружје од ЕУ, како за снабдување на Украина, така и за полнење на сопствените резерви. Комесарот посети повеќе од десетина капацитети за производство на оружје каде што можеше да слушне поплаки за недостаток на долгорочни договори. И покрај неколкуте одлуки на ЕУ за зголемување на финансирањето и намалување на бариерите за заедничките набавки, напорите се движат премногу бавно.
„Одложувањата не се во согласност со нашите сегашни потреби“, рече Бретон на прес-конференција на 3 мај. „Затоа постои - и јас го кажувам ова јасно - неопходноста да се поттикне индустриската база и да се придвижи кон ‘воена економија’, ако ми дозволите да го користам тој термин“, рече тој.
Но, се чини дека Бретон не ги консултирал сите земји-членки за ова. Германија е можеби најчувствителна на овој концепт. Германскиот амбасадор во Полска, Томас Багер, многу добро знае како изгледа кога неговата земја е под притисок да набави оружје. Но, тој сепак го смета предлогот на Бретон непродуктивен.
„Нема да имате позитивен одговор на терминот ‘воена економија’ во Германија“, рече накратко Багер претходно овој месец. „Тоа не е вистинскиот начин да се мобилизираат напорите“, додаде тој.
Таа реакција воопшто не е изненадувачка, објаснува Едвард Лукас од Центарот за анализа на европската политика (CEPA), кој за Deutsche Welle вели дека целосно би го забранил овој термин.
„Тоа значи многу различни работи во различни земји“, забележува тој. „Вистинска ‘воена економија’ е кога луѓе со оружје доаѓаат и ќе ја преземат вашата фабрика и ќе ве принудат да направите повеќе пушки. Мислам дека никој во Европа всушност не го предлага ова“, вели Лукас, иако нагласува дека Русија веќе презела такви чекори.
„Во Германија тоа потсетува на нацистичката контрола врз економијата со колосалното страдање и злоупотреба на принудните работници“, изјави Лукас за DW. „Тоа е малку како да се каже во Соединетите АмериканскиДржави: ‘Мораме да го изведеме ова на ниво на робовска плантажа’. Тоа не би било веднаш знак за продуктивност, туку знак за најтемниот период во американската историја! Мислам дека тоа не се решава со слогани. Тоа го решавате со тоа што всушност ќе се соберете на една маса и ќе донесете тешки регулаторни одлуки за финансиите кои го создаваат резултатот што го сакате“, вели Лукас.
Аналитичарот Бен Талис од Германскиот совет за надворешни односи (DGAP) забележува дека францускиот претседател Емануел Макрон, исто така, зборувал за „воена економија“ без да ги преземе драматичните дејствија што таа ги носи.
„Ова би имало многу импликации, голема државна контрола врз економијата и државен правец на економијата. Ова веројатно би значело разновидно рационирање, што би испратило многу интересен сигнал до европското население, таков што мислам дека сегашната генерација политичари во Западна Европа не би сакала да го испрати“, вели Талис, пишува Deutsche Welle.
Но, треба да се испрати итен сигнал доколку ЕУ - и НАТО - сакаат да го зголемат производството на оружје. Разбирливо е зошто некои претставници на ЕУ се претпазливи во однос на маркетингот на овој термин, вели Натали Точи, која раководи со Италијанскиот институт за меѓународни односи. Тие мора да го премостат големиот јаз во перцепцијата на заканите низ Европа, „убедувајќи ги оние земји-членки кои се многу далеку од линијата на фронтот дека, наместо да трошат средства за домашни потреби, мора да ги трошат на одбранбената индустрија за да испратат оружје во Украина“. Точи вели дека некои луѓе веќе го поддржуваат, „но потребно е само време да се направи тој аргумент привлечен за секого“.
Естонскиот министер за одбрана Хано Певкур вели дека никој не треба да се повикува на „воена економија“ во неговата земја, која веќе даде повеќе од еден процент од својот бруто национален производ за да и помогне на Украина.
„Не мораме тоа конкретно да го кажуваме“, изјави тој за DW. „Ја гледаме заканата и велиме дека сите во Европа мора да разберат дека Русија е егзистенцијална закана“, вели тој.
Иако ја поддржува оваа цел, воениот историчар Славомир Дебски, директор на полскиот институт за меѓународни односи (PISM), не смета дека е неопходно создавање на „воена економија“. Барем „сè уште не“. Тој за DW вели дека се сомнева оти политичарите навистина не знаат што мислат кога го кажуваат тоа.
„Во 1942 година, САД беа во можност да произведуваат големи бродови за 14 дена наместо за две години“, објаснува тој.
„Тоа е еден вид приватизација на воената економија. Затоа, не сме во таква ситуација и нема потреба да воведуваме ваков режим во сопствената економија“, вели тој.
Бен Талис сугерира дека наместо само да го користат терминот, политичарите треба да почнат да го објаснуваат размислувањето зад „воената економија“.
„Украина се бори за нашата слобода“, изјави тој за DW.
„Украинците спречуваат да бидеме нападнати. Ако гледаме така, тогаш ова навистина треба да биде наш конфликт и треба да сакаме да победиме, па нормализирајте ја таа логика и прифатете дека сме во сериозен конфликт. И потоа почнете да ги подготвувате луѓето за тоа“, вели тој.
Но, германскиот амбасадор Багер не е заинтересиран за оваа идеја.
„Она што е важно е да не ги гледаме овие различни перцепции за егзистенцијална закана како што велат дека другите сè уште не го сфаќаат тоа“, вели тој. „Мојот заклучок е: го разбираме. Но, треба да разберете дека историјата и географијата се неизмерно моќни учители и дека ни одржаа различни лекции“, вели тој, пренесува DW.
