На бојното поле во близина на градот Лиман во источна Украина, на 8 ноември во 15 часот и 10 минути, рускиот регрут Андреј решил да ги игнорира наредбите на претпоставените и да ѝ се јави на мајка си од недозволен приватен мобилен телефон.
„Никој не ни дава да јадеме, мамо“, се жали тој во повикот: „Искрено, нашата логистика е срање. Водата ја собираме од барички, ја цедиме и пиеме“.
Руските сили со недели се во подредена позиција во регионот на Донецк. Лиман, град заземен од Русите во мај, беше ослободен од Украинците во октомври.
Два дена пред повикот на Андреј дома, руската војска „конечно“ почнала да ги гаѓа украинските позиции со фосфорни бомби, ѝ рекол на мајка си, но и додал дека не дошле ветените испораки на муниција што ќе го свртат бранот на битката, пишува The Guardian.
„Каде се ракетите со кои се фалеше Владимир Путин?“, прашува Андреј и додава: „Пред нас има висока станбена зграда“. Нашите војници не можат да пукаат во неа. Ни треба една крстосувачка ракета Калибар и тоа би ја решило работата“.
Андреј ја уверувал мајка си, која живее во рускиот град Кострома, на околу 500 километри североисточно од Москва, дека сè ќе биде во ред со него. „Секогаш се молам, мамо. Секое утро“, рече тој.
Не е познато дали овие молитви биле одговорени. Кога британски Guardian стапил во контакт со мајка му, таа рекла дека нејзиниот син не е со неа, по што таа се расплакала и ја спуштила слушалката.
Содржината на разговорот меѓу војникот и неговата мајка, кој траел пет минути и 26 секунди, може да се слушне и прочита денеска бидејќи бил пресретнат од украинската армија, а потоа пренесен на Guardian.
Имаше и други снимки, како што е разговорот снимен на 6 ноември меѓу таткото и соборците на неговиот син Андреј, кој бил убиен како припадник на 5-от баталјон на руската 35-та моторизирана бригада.
„Засилувања: нема. Комуникации: нема“, одговара војникот на прашањата на ожалостениот татко за ситуацијата на теренот меѓу војниците кои го преживеаја украинскиот напад. „Рекоа дека не ни е дозволено да се повлечеме. Во спротивно би можеле да нè стрелаат“, велат тие.
Во третата снимкаа од 26 октомври, војник во регионот на Донецк ѝ кажува на својата сопруга дека избегал од крвопролевањето заедно со уште тројца колеги и дека сега размислува да се предаде.
„Во вреќата за спиење сум, мокра е, кашлам и генерално се зезнав“, вели тој. Дозволија да нè испоубијат“. Сопругата на војникот, контактирана од Guardian, одбила да го коментира разговорот.
Ова се само неколку од илјадниците повици што руските војници ги упатиле од рововите или на пунктови, кои украинските експерти ги прислушуваа и од кои извлекуваа корисни информации, пред да ги објават оние снимки за кои сметаат дека имаат пропагандна вредност.
Во почетниот период на војната, руските комуникации беа толку незаштитени што беше лесно да се прислушкуваат стратегиските дискусии меѓу воените команданти на терен. Дури и аматери можеа да го направат тоа, бидејќи руската армија користеше отворени радиофреквенции.
Таквата практика, вели Дмитри Алперович, технолошки експерт на чело на тинк-тенкот Silverado Policy Accelerator, е сè поретка.
Поради напливот од медиумски извештаи кои прикажуваат снимки од кршење на човековите права во Буча, град северно од Киев каде наводно биле пукани цивили, и поради влошувањето на моралот во самата армија, руските сили во меѓувреме ја зголемија безбедноста на нивните комуникации. Но, само до одреден степен, како што покажаа овие повици.
„Сè уште има многу војници кои носат мобилни телефони со себе на фронтот и сакаат да контактираат со нивните семејства. Овие повици потоа се пресретнуваат или преку украинската мобилна мрежа или во етерот“, вели Алперович, додавајќи: „Ова не претставува никаков проблем за украинските безбедносни служби“.
Овие повици сами по себе не нудат многу во однос на прикажување на состојбата меѓу руските војници на теренот. Сепак, големиот број повици направени од овие војници многу јасно укажуваат на некои слабости во руската војска, според еден поранешен руски воен функционер кој разговарал со Guardian под услов да остане анонимен.
„Безбедноста отсекогаш била проблем, како во самата војска, така и меѓу воените службеници“, рече тој. „На пример, во 2013 година се обидоа да го натераат целиот персонал во Министерството за одбрана да користи мобилни телефони од руско производство на брендот Yoto наместо iPhone. Но, секој продолжи да го користи својот iPhone како секундарен мобилен телефон бидејќи беше многу подобар. Едноставно би го чувале iPhone-от во автомобилот, во касетата додека сме на терен. На крајот, министерството целосно се откажа од тоа и повеќе не се грижеше. Ако највисоките луѓе не ја сфаќаат сериозно безбедноста, како може да очекувате некаква дисциплина во редовната армија?“
Кон крајот на септември, Владимир Путин најави „делумна мобилизација“ на околу 300.000 резервисти и „оние со воено искуство“.
Поранешен руски функционер изјави за Guardian дека таквиот данок може само да ја влоши ситуацијата. „Војниците поминуваат низ кратка обука каде што се учат да не даваат чувствителни информации, но тоа е повеќе само заради ред“, рече тој, додавајќи: „Командантите се преправаат дека подучуваат, а војниците се преправаат дека слушаат“.
„Дури и сега гледаме дека војниците продолжуваат да ги користат социјалните мрежи и им кажуваат на своите сопруги и мајки што се случува во војната, а понекогаш и ја откриваат нивната локација“, рече тој.
„Едноставно нема дисциплина, а работите веројатно ќе се влошат сега кога мобилизираа 300.000 луѓе кои ќе одат на терен без речиси никаков тренинг. Мобилизираните војници ќе бидат преплашени бидејќи се во воена зона и секако ќе се обидат да се јават дома“, рече тој.
Украинската армија, која со години имаше предност да учествува во обуките на НАТО, не доживеа толку масовно следење на комуникациите.
Поранешен руски воен функционер за Gaurdian изјави дека Путин сега скапо ја плаќа лекцијата дека неговата војска има итна потреба од модернизација и дека командниот синџир од врвот надолу во советски стил не е погоден за такви работи.
„Воената доктрина се заснова на казнување, па војниците се казнуваат ако направат нешто погрешно. Но, никој не се ни обидува воопшто да спречи протекување на важни информации“, рече тој, а потоа додаде: „Затоа срањата ќе продолжат да се случуваат, додека раководството не ја смени целата своја филозофија“.
