Предвидувањата засега се остваруваат.
Во 1972 година, научници од угледниот Институт за технологија во Масачусетс (MIT) објавија студија со наслов „Граници на растот“ (The Limits to Growth). Тоа беше резултат на проект нарачан од Club of Rome, глобална организација која ги обединува научниците, економистите и политичарите загрижени за одржливоста на економскиот и демографскиот раст.
Авторите на студијата, Донела Медоус, Денис Медоус, Јорген Рандерс и Вилијам Беренс III, користеа за тоа време револуционерен компјутерски модел World3 за да симулираат како би можеле да растат и да влијаат едни на други популацијата, индустријата, потрошувачката на ресурси и загадувањето до 2100 година.
Студијата беше срочена во книгата „Граници на растот“, која е преведена на 30 јазици и продадена во повеќе од 30 милиони примероци.
Проекцијата претстави неколку сценарија во зависност од тоа дали и како човештвото ќе реагира на ограничувањата на растот.
Најважното и најозлогласено сценарио е она во кое политиките и бизнисите продолжуваат да се однесуваат како ништо да не се случува, т.н. „business as usual“ (BAU), според кое, ако продолжи експоненцијалниот раст на потрошувачката на ресурси, индустријата и популацијата, некаде помеѓу 2030 и 2050 година ќе дојде до нагол колапс.
World3, врз кој е базирана студијата, е модел на динамички системи за компјутерска симулација на меѓусебното дејствување на пет варијабли: раст на популацијата, индустријализација, загадување, производство на храна и потрошувачка на необновливи ресурси. Комбинирајќи ги овие податоци, научниците предвиделе дека без значајни промени во глобалните политики и однесување, човечката цивилизација неизбежно оди кон колапс.
Моделот подоцна повеќепати беше надградуван и усовршуван.
Студијата идентификуваше неколку клучни фактори кои би можеле да доведат до колапс:
Исцрпување на необновливите ресурси: Неодржливата потрошувачка на ресурси како фосилни горива и минерали може да доведе до намалување на индустриското производство и економскиот раст.
Прекумерно загадување: Натрупувањето на загадување, вклучително и емисиите на стакленички гасови, може да предизвика сериозни еколошки проблеми, како климатски промени, кои негативно влијаат на земјоделството и човечкото здравје.
Пренаселеност: Растот на популацијата ја зголемува побарувачката за ресурси и услуги, што ги оптоварува екосистемите и инфраструктурата.
Намалување на земјоделското производство: Деградацијата на почвата, губењето на биолошката разновидност и климатските промени може да ја намалат способноста за производство на храна, што може да доведе до недостиг и зголемување на цените (графикон подолу).
Иако авторите нагласија дека нивните предвидувања не се пророштва, туку предупредувања за можни насоки во развојот на човечките системи, студијата предизвика силни реакции. Додека дел од научните и политичките кругови ги прифатија наодите многу сериозно, бројни медиуми, претприемачи и економисти ја исмеваа студијата, особено во 1970-тите.
Критичарите тврдеа дека моделите се премногу поедноставени, дека не ја земаат предвид човечката иновативност и прилагодливост и дека се базираат на „пристап склон кон катастрофа“.
Еден од погласните критичари беше економистот Џулијан Сајмон, кој тврдеше дека основните концепти врз кои се базираат сценаријата од „Граници на растот“ се погрешни, бидејќи самата идеја за тоа што претставува „ресурс“ се менува со текот на времето.
Како илустрација го наведе примерот со дрвото, кое било главен материјал за изградба на бродови сè до 1800-тите, кога тие почнале да се градат од железо. Истакна дека загриженост за можен недостиг на дрво постоела уште од 1500-тите.
Но, низ годините и децениите, студијата исто така добиваше позитивни реевалуации и потврди.
Авторите на оригиналниот извештај во 1992 година објавија ажурирано издание на студијата под наслов „Beyond the Limits“, кое покажа дека многу од оригиналните проекции се остваруваат.
Во 2004 година беше објавено уште едно ажурирање, наречено „Limits to Growth: The 30-Year Update“, кое покажа дека реалните податоци го следат најлошото сценарио, BAU. Донела Медоус и нејзините колеги нагласија дека без значајни промени, колапсот ќе се случи околу 2040 година и дека неговите знаци се насекаде.
„Нивото на морето се зголеми за 10-20 см од 1900 година. Повеќето глечери надвор од поларните области се повлекуваат, а површината и дебелината на арктичкиот морски мраз се намалуваат за време на летото.
Во 1998 година, повеќе од 45% од светската популација живееше со просечен приход од 2 долари на ден или помалку. Истовремено, најбогатите 20 проценти располагаа со 85% од глобалниот БДП. Јазот меѓу богатите и сиромашните и понатаму се зголемува.
Во 2002 година, Организацијата за храна и земјоделство на ОН процени дека 75% од светските океански риболовни подрачја биле искористени до границата или над неа. Првата глобална проценка на загубата на почва, базирана на истражувања на стотици експерти, покажа дека 38% - речиси 1,4 милијарди хектари - од моментално користеното земјоделско земјиште е деградирано.
Педесет и четири земји забележале пад на БДП по жител во периодот од 1990 до 2001 година“, предупредуваат авторите во резимето на извештајот.
Во 2014 година, Club of Rome објави извештај под водство на Иго Барди, кој исто така ги потврди претходните наоди, со посебен акцент на исцрпувањето на ресурсите и потребата за т.н. кружна економија.
Во 2020 година, Гаја Херингтон, економистка и експерт за одржлив развој во глобалната консултантска куќа KPMG во САД, спроведе независна анализа на реалните податоци и покажа дека предвидувањата од „Граници на растот“ и понатаму се зачудувачки точни и дека се следи сценариото BAU.
Во 2023 година, Арјуна Небел, професор на Техничкиот универзитет во Келн и член на Институтот за обновливи извори на енергија (CIRE), и неговите соработници ги ажурираа параметрите на моделот World3 користејќи емпириски податоци до 2022 година. Резултатите покажаа дека симулациите и понатаму укажуваат на сценарио на надминување и колапс во наредните децении, слично на оригиналното сценарио BAU.
Конечно, во 2024 година, MIT и LADbible спроведоа независни анализи во кои најновите компјутерски модели потврдија дека, ако не се случи голема промена, до колапс ќе дојде околу 2040 година, со сериозни економски и општествени последици.
Ведрана Прибичевиќ, виша предавачка на Загребската школа за економија и менаџмент, предупредува дека моделот е детерминистички, а не стохастички, што значи дека не ја зема предвид неизвесноста, ненадејните шокови и распонот на можни исходи.
„Со тоа сепак ги занемарува клучните елементи на реалниот свет – прилагодливоста, иновациите и пазарните механизми“, истакнува Прибичевиќ.
„Вилијам Нордхаус, добитник на Нобеловата награда за економија за работа на интеграција на климатските промени во макроекономското моделирање, предупредуваше дека World3 премногу ги поедноставува економските процеси, ја исклучува улогата на цените и го потценува технолошкиот напредок.
За разлика од тоа, современите стохастички модели кои се користат и во климатологијата и во економијата овозможуваат анализа на веројатноста на различни сценарија. World3 е важен како предупредување, но неговите проекции не треба да се толкуваат како пророштва“, порачува хрватската економистка.
