Словачкиот премиер Роберт Фицо го предводеше систематското уништување на способноста на Словачка да се справи со корупцијата. Неговите политички ривали се бесни поради тоа. Владата во Братислава презеде неколку чекори во текот на летото за понатамошно разбивање на антикорупциските институции, што ги налути опозициските лидери, активистите за борба против корупцијата и словачката јавност.
Тие чекори вклучуваа ребрендирање на јавниот телевизиски сервис како државен телевизиски канал и војна против културата, вклучително и политичко отпуштање на двајца популарни уметнички директори, што предизвика масовни протести, пишува Politico.
Но, контроверзната измена на кривичниот законик ги имаше највидливите последици досега - ослободување на осудени криминалци од затвор. Фицо преживеа обид за атентат во мај, а опозицијата ги гледа неговите потези како оркестрирана реформа за да им помогне на неговите политички пријатели кои се соочија со кривично гонење или затвор.
Измената на кривичниот законик, спроведена во февруари, но која стапи на сила дури во август, ги намали казните за широк спектар на кривични дела, како што се корупција и измама.
Тоа доведе и до укинување на специјалното обвинителство, институција која постапуваше со чувствителни случаи на корупција, вклучително и оние поврзани со функционери во популистичката владејачка партија Smer на Фицо.
„Словачката влада не само што се откажа од борбата против корупцијата, туку директно создаде идеални услови за неа, со намалување на казните, заплашување и санкционирање на храбрите истражители и распуштање на полицијата“, Лудовит Одор, поранешен премиер и член на опозицијата. Европскиот парламент, изјави за Politico.
Словачкиот Уставен суд подоцна суспендираше некои од измените, како што е скратувањето на застареноста на силувањето, но не ја укина одлуката за укинување на обвинителството.
Владата беше принудена набрзина да го прилагоди амандманот во јули, откако Европската комисија го објави својот извештај за владеењето на правото и посочи дека Словачка може да го изгуби пристапот до финансирањето на ЕУ поради некои елементи на реформата, што може да ја намали способноста на земјата да да истражат некои случаи на корупција и да ги заштитат финансиските интереси на ЕУ.
Ерик Калинак, новоизбраниот европратеник од Smer, изјави за Politico дека „реформите се спроведени на начин што не е во спротивност со законите на ЕУ или меѓународните правни стандарди“ и дека е убеден дека овие реформи се прифатени од Европската комисија и не се подолго се перципира како проблем за користење на фондовите на ЕУ или планот за закрепнување“.
Европската комисија тврди дека е во близок дијалог со словачките власти и јасно ја изразила својата загриженост во врска со измените на кривичниот закон. Незадоволство изразија и Европското јавно обвинителство и Европскиот парламент.
Сепак, ниту една реакција не ги обесхрабри Фицо и неговите партнери.
На 30 август, словачката влада ја распушти Националната агенција за криминал (NAKA), полициската агенција која истражуваше злосторства како што се корупција или тероризам, заменувајќи ја со три посебни организации. Укинатото специјално обвинителство претходно ги надгледуваше истрагите на NAKA.
Низ годините, NAKA истражуваше истакнати случаи на организиран криминал и корупција под претходните влади под водство на Smer, вклучувајќи го и случајот на кој работеше убиениот истражувачки новинар Јан Куцијак.
„На NAKA ѝ се ближи крајот, како и нејзината злоупотреба од политичарите. Од 2020 година, NAKA првенствено служи како алатка за политичка одмазда“, напиша министерот за внатрешни работи Матуш Шутај Ешток на Facebook, покажувајќи со прст кон поранешниот главен обвинител и тројца поранешни. премиери.
Кон крајот на јули, полицискиот оддел за внатрешни работи ги обвини обвинителот Михал Шурек и поранешниот директор на NAKA, Лубомир Данко, заедно со двајца поранешни полициски истражители, за злоупотреба на овластувањата.
Сите претходно работеа на корупцискиот случај со кодно име Чистилиште, во кој Фицо, министерот за одбрана Роберт Калинак, поранешниот началник на националната полиција Тибор Гашпар и други високи функционери беа осомничени за корупција и манипулација со полициските истраги. Данко сега работи во невладината организација Zastavme korupciu (Стоп за корупцијата), а за Politico изјави дека обвинувањата против него се целосно неосновани.
„Обвинувањата се целосно измислени и апсурдни. Негирам дека јас или моите колеги сме направиле какво било кривично дело. Мислам дека само требаше да отстранат еден обвинител од еден од големите случаи, но не можеа само да го обвинат бидејќи тоа ќе биде премногу очигледно“, рече Данко.
Дури 23 истражители на NAKA кои ги бранеа своите обвинети колеги беа распоредени во други полициски оддели.
Статистиката на Transparency International Словачка открива дека 88% од јавноста верува дека словачките судови се корумпирани и дека само 33% од граѓаните имаат доверба во судскиот систем.
Еден од ослободените од затвор според новиот закон е Душан Ковачик, поранешен главен специјален обвинител и сојузник на Фицо, чија казна беше суспендирана од министерот за правда Борис Сушко пред неколку недели, што доведе до протести со барање за оставка на министерот.
Специјалниот кривичен суд неодамна ја потврди вината на Ковачик за примање поткуп од 50.000 евра од мафијата за да ја запре истрагата за различни случаи. Пресудата не е правосилна, а Ковачик се жалеше до Врховниот суд.
„Загрижен сум што политичар се меша во судската власт во толку важен и политички изложен случај“, рече политикологот Радослав Штефанчик од Економскиот универзитет во Братислава. Фицо, од друга страна, во август рече дека случајот Ковачик е „школски пример за манипулирано судење“.
Петер Кошч, бизнисмен по кого е распишана меѓународна потерница како дел од пошироката корупциска истрага против Ковачик, исто така најави дека се враќа во Словачка. Иако со години е во бегство, може да се врати бидејќи судот му го прекина гонењето по стапувањето во сила на амандманот за скратување на застареноста на различни кривични дела.
Калинак, претставник на Smer во Европскиот парламент, вели дека одлуката на Сушко за суспендирање на казната на Ковачик „е целосно во согласност со законот“. Поранешниот премиер Одор рече дека ЕУ многу добро знае што се случува во Словачка и дека е само прашање на време кога ќе треба да реагираат.
„Ќе ми биде жал кога тоа ќе се случи бидејќи Фицо и неговите пријатели нема да бидат погодени од санкциите на ЕУ. Неодамна воведоа доживотен ануитет и ќе уживаат високи пензии. А Словаците без европски субвенции тоа ќе го платат со полош квалитет на живот“, рече Одор.
