Врколакот во современиот свет е еден од омилените ликови меѓу љубителите на фикцијата, но, иако можеби не изгледа така, ова влакнесто суштество не е креација на модерното доба.
Врколакот е многу постар од многу суштества измислени во средниот век, а најраниот извор кој споменува некаква форма на трансформација на човек во волк е „Епот за Гилгамеш“, кој е стар 4 милениуми.
Сепак, и покрај горенаведениот пример, ова измислено суштество како што го знаеме денес за првпат се споменува во древна Хелада и Рим. „Натприродната моќ“ на трансформацијата на волкот што ја поседуваат одредени луѓе е забележана во многу етнографски, поетски и филозофски текстови во античкиот период.
За време на својот живот, хеленскиот историчар Херодот сакал да ги опишува народите со кои Хелените стапиле во контакт. Така, во 425 година п.н.е. го опишал номадско племе на „магични“ луѓе наречено Неуре, кои живееле во близина на Сикит. Според понатамошните тврдења, припадниците на овој народ имале моќ да се претворат во волци неколку дена во текот на годината. Етнолозите денес шпекулираат дека овој опис можеби се однесува на некој шамански ритуал.
Исто така, употребата на волчја кожа за практични цели за време на студените денови не била невообичаена практика кај северните народи. Затоа, постои основано сомневање дека Херодот нивната зимска пракса ја опишал како „преобразба“.
Популарноста на врколакот потоа растел со развојот на локалниот мит кој потекнува од Аркадија - централниот дел на Пелопонез. Во овој регион, Ѕевс - обожуван како божество во форма на волк - бил познат како Ѕевс Ликијски.
Платон во својата „Република“ (Πολιτεία) во 380 година п.н.е. ја споменува приказната за заштитникот на светилиштето на Ѕевс Ликијски, кој подоцна станал тиранин. Во краток пасус, ликот Сократ забележува:
„Приказната вели дека оној што ќе проба парче човечка утроба исечкано и измешано со утробата на другите жртви, неизбежно се претвора во волк“.
Според тоа, античките извори сугерираат дека членовите на гореспоменатиот антички култ практикувале консумирање човечко месо измешано со месо на други жртви. Канибализмот не бил вообичаен во текот на историскиот период, но не може да се каже дека немало спорадични случаи. Сепак, консумирањето човечко месо меѓу луѓето отсекогаш било невообичаена практика поврзана со несоодветно однесување.
Очигледно е дека античките извори кога го опишуваат нивното општествено неприфатливо однесување, ги мешале митовите и легендите со вистински настани.
Списите на Плиниј Постариот и Павсаниј покажуваат дека Платон не бил сам во своите изјави. Во нивните извештаи тие го споменуваат младиот спортист Дамарх, кој бил принуден да ја проба утробата на едно момче од Аркадија за време на церемонијата на жртвување. По тој повод, тврдат, спортистот секои девет години се претворал во волк.
Приказната за митскиот крал Ликаон, спомната од Платон во неговата приказна за „заштитникот кој станал тиранин“ е првото спомнување на врколак со сите елементи што ги знаеме денес. Неморалното однесување, убиствата и канибализмот биле дополнително преземени од латинските писатели и пренесени преку „Басните“ (Fabulae) на Гај Јулиј Хигин и „Метаморфозите“ (Metamorphoses) на Публиј Овидиј Назон сѐ до модерното време.
Според „Басни“, синовите на Ликаон го жртвувале својот најмлад брат за да ја докажат слабоста на Ѕевс. Ликаон го послужиле со трупот на нивниот брат со анмера преку него да го нахранат богот на молњата. Бесен и одмаздољубив, Ѕевс ги убил и нивниот татко го претворил во волк.
Верзијата на Овидиј тврди дека самиот Ликаон го убил и осакатил Ѕевс, но на крајот ги претрпел истите последици. Меѓутоа, она што ја разликува неговата верзија од другите е деталниот опис на самиот чин на трансформација. Неговиот опис користи јазик што создава корелација помеѓу однесувањето на Ликаон и физичката манипулација со телото:
„... Се обиде да зборува, но неговиот глас се претвори во горлив татнеж. Неговата предаторска душа му ги беше заразила вилиците; неговите убиствени копнежи им се намерачија на говедата; и натаму беше опседнат со крвожедност. Облеката му се промени во бушава палто, а рацете во нозе. Сега тој е претворен во волк“.
Етнолозите сметаат дека Ликаон на Овидиј е модел за модерниот врколак. За прв пат забележуваме елементи во кои физичката манипулација со телото зависи од претходното неморално однесување.
Приказната ги истакнува недостатоците на карактерот на Ликаон кои се физички „насадени“ на неговото тело, поврзувајќи ги моралните недостатоци со осакатено тело. На овој начин Ликаон го претставува зачетникот на идејата дека прво мора да бидеш чудовиште во морална смисла за да се претвориш во врколак.
Идејата за врската помеѓу изгледот и неморалното однесување целосно се развила на крајот на XX век. Приказните за врколаците покажуваат дека идејата за врската помеѓу изгледот и лошото однесување има античко потекло, односно дека авторите ги претварале лошите луѓе во волци.
