„Секој вид насилство е за осуда, но ...“, „Си го добила заслуженото“, „Зошто не пријавила порано?“ се главно коментарите на скандалот што го разоткри актерката Милена Радуловиќ и тие се само една од причините зошто жртвите молчат за насилството со години или засекогаш.
Познатиот режисер, сценарист и наставник по глума во Белград, Мирослав Мика Алексиќ беше уапсен во Србија под обвинение за силување, откако неколку девојки го пријавија во полиција, вклучително и актерката Милена Радуловиќ. Жртвите добија голема поддршка од јавните личности, но на социјалните мрежи наидуваат на линч во режија на обичните луѓе. Психолозите сметаат дека таквата атмосфера во јавноста е една од важните причини зошто жртвите не зборуваат за насилството што им се случило.
Други причини за молчењето за сексуалното насилство се: состојба на шок и потиснување на негативните чувства (што е докажан психолошки механизам кај луѓето); самообвинување, нивната привлечност и нивната неможност да ја запрат злоупотребата; постоењето на табуа на Балканот, вклучително и за силување; и што е најважно - неподготвеноста на властите, што предизвикува страв од крајниот исход доколку жртвите излезат со својата приказна во јавност.
Многу е важно да се каже дека жртвата не молчела со години бидејќи злоупотребата ѝ одговарала, туку од низа причини кои влијаат на неможноста да се зборува за сопствениот „срам“.
„Трауматските искуства честопати вклучуваат дисоцијативно размислување што го отежнува јасното паметење на трауматскиот настан. Луѓето кои доживеале и преживеале трауматско искуство имаат потешкотии да се сетат на деталите за настанот и стравуваат дека луѓето ќе помислат дека нивното сеќавање не е автентично или е измислено, вели психотерапевтот и психолог Арманија Шеркиќ од БиХ, изјавувајќи дека голем број жртви исто така чувствуваат срам што ги „кочи“.
Психотерапевтот и психолог Нермина Вехабовиќ Рудеш за Klix.ba ги објаснува негативните коментари за жртвите на силување со неможноста мозокот да ја согледа нереално трагичната приказна на жртвата и од друга страна „лесно сварливата“ верзија на приказната на напаѓачот кој неретко е угледен човек.
„Интересно е што приказната на жртвата е секогаш нелогична, од она што го слушате лесно може да ве полазат морници затоа мозокот секогаш вели „Не, тоа не е точно’. Приказната на насилникот е генерално поприфатлива. Тој вели дека бил наведен и оддава впечаток на респектабилна личност“, вели таа.
Токму оваа реченица „Ме наведе да ја/го силувам“ е клучот за оправдување на сексуалниот однос без согласност од едната страна, и делумно затоа што мажите сè уште стојат на ставот дека жените се виновни за нивната убавина или послободно облекување.
„Убавината е товар што го носат жените. ‘Убава си’ честопати се поистоветува со ‘Ти си глупава и курва’. Многу жени мораат да живеат со тоа“, вели психологот Вехабовиќ Рудеш.
Значајна улога во прикривањето на вистината и самиот сторител е дека жртвите се плашат од крајниот резултат, тоа е - дали судството ќе им поверува, дали ќе го гони сторителот, дали ќе го навлечат гневот против себе.
„Малиот број на процесуирања на злоставувачите е пропорционален на стравот од злоупотребените лица дека нема да дојде до позитивен исход, и дека тие како жртви само ќе бидат изложени на столбот на срамот“, вели Вехабовиќ Рудеш.
Таа исто така оценува дека промовирањето успешни процеси во кои злоупотребувачите добиле соодветна казна значително ќе придонесе за бројот на жртви кои би зборувале за тоа што им се случило.
„Исто така, тоа ќе биде порака до оние кои размислуваат да направат нешто како сексуално злоставување. Прво, важна улога играат и самите полицајци, а потоа и обвинителите и судиите“, рече Вехабовиќ Рудеш.
Сè што е потребно од општеството во моментот кога жртвата ќе собере храброст да каже што ѝ се случило е да се однесува на правилен и хуман начин. Никој не смее да суди или да носи заклучоци за вистината на приказната.
„Нашето општество, но и повеќето други, често ги нормализира и оправдува овие насилни однесувања. Кога жртвата се чувствува како целиот свет да е против неа, тогаш тие не гледаат смисла да зборуваат. Кога општеството обвинува секого и сè - освен насилникот - жртвата нема да проговори. Ние како општество треба да бидеме подобри.“
Скандалот со Мика Алексиќ одекна и во нашата земја, при што некои јавни личности се приклучија кон осудата на обвинетиот и поддршка за жртвите.
Една од нив е и писателката, книжевна преведувачка и професорка Румена Бужаровска, која укажа на штетноста на обвинувањето на жртвата на силување бидејќи не пријавила „порано“.
„Читам реакции за случајот со храбрата глумица Милена Радуловиќ во Србија што заедно со други девојки јавно проговорија за тоа како нивниот долгогодишен ‘култен’ учител Мика Алексиќ ги силувал и повторно се чудам. Да, општеството е многу поосвестено по сите варијанти на движењето #MeToo, но од друга страна не можам да се изначудам на коментарите од типот ‘зошто продолжиле да одат во школото кога ги силувал’ (на погадните коментари не се ни осврнувам). Тоа го зборуваат возрасни, финансиски самостојни луѓе, однесувајќи се кон 16-17 годишни девојчиња како и тие да не живеат под кровот на нивните родители кои го обожавале учителот–авторитет, како да имале своја волја и можност за избор, како да имале своја финансиска независност, како системот и општеството да им верува и охрабрува жртвите на насилство да истапат и да го пријават тоа што им се случило, како силување да не е една од најголемите стигми. Неверојатно е како си мислат дека една тинејџерка ја има истата независност и моќ како што ја имаат тие додека јавно искажуваат вакво мислење. Можеби е ненамерно, но секое вакво ‘чудење’ кон жртвите и ставање на нивната траума и храброст под знак прашање е всушност одобрување, и така соучесништво во злосторот“, напиша Бужаровска на Facebook.
Од платформата „Медуза“ исто така изразија поддршка за жртвите.
„Пред една година ја направивме акцијата Зошто не пријавив, со цел да се нагласат причините поради кои жртвите најчесто не се осмелуваат веднаш, или воопшто, да пријават насилство. Некои од нив се/биле толку млади што во моментот не знаеле што точно им се случува или како да постапат, други се плашеле од насилникот, трети ја потиснале траумата со цел да ја преболат, четврти кажале дома и не добиле поддршка, туку дополнителна стигма. Има и такви кои пријавиле, а сопките на системот кој често слепо ги заштитува насилниците, им нанел дополнителна болка. Приказните и причините се навистина безбројни. Секој обид да се релативизира специфичната и интимна борба на жртвата значи потврда и зајакнување на насилничкиот систем. Бидете тие кои ќе понудат поддршка и солидарност. Преживување на една траума е доволно тешко“, стои во објавата на „Медуза“ во која се додава „Поддршка за Милена Радуловиќ“.
