Варшава веќе троши огромни суми за одбрана. Сега ѝ требаат луѓе. Откако Полска ја објави својата цел да го обучи секој возрасен маж за војна, државјанството во таа земја доби ново значење.
„Немаш од што да се плашиш!“, се пошегува полскиот премиер Доналд Туск со американскиот актер Џеси Ајзенберг во објава на социјалните мрежи. Ајзенберг (41) доби полско државјанство претходно овој месец благодарение на неговата улога во A Real Pain, драма номинирана за Оскар за отуѓените еврејски роднини кои повторно се поврзуваат на патување низ Полска во сеќавање на Холокаустот.
Неколку дена откако Ајзенберг стана државјанин, Туск најави амбициозно проширување на армијата.
„Ќе добиете таква обука што ќе бидете подготвени да бидете новиот Џејмс Бонд!“, порача Туск, нагласувајќи дека тоа е доброволна програма.
Полска помина речиси два века под руска доминација и сè уште има длабока недоверба кон Москва. Руската инвазија на Украина во 2022 година дополнително ги зголеми овие грижи. Денес, Полска е членката на НАТО која инвестира најмногу во одбраната - дури 4,7% од БДП - ја има најголемата армија во Европската унија и троши милијарди евра на авиони, проектили, тенкови, артилерија и друго.
Сега оваа земја е на првата линија на фронтот и ги подготвува своите граѓани за можен конфликт. Ако се случи војна од целосен обем, Полска ја нема стратешката длабочина како што ја имаат другите европски земји, изјави за Politico началникот на Генералштабот на полската армија, генерал Вислав Кукула.
„Ние сме соседи на Русија и нејзиниот сојузник Белорусија – меѓу нас нема безбедносен појас и имаме многу малку време да реагираме и да се подготвиме“, рече Кукула.
Наместо да се потпира на територијалната длабочина како одбранбен механизам, Полска планира повеќе од двојно да ја удвои својата армија - до 500.000 војници - и да обучи милиони резервисти, објави Туск во парламентот.
„До крајот на годината сакаме да имаме модел според кој секој возрасен маж во Полска ќе биде обучен за војна, а резервата ќе биде подготвена за можни закани“, рече Туск, додавајќи дека на жените им е дозволено да се регистрираат. Обуката ќе биде доброволна, нагласи тој, со цел да се ублажат стравувањата од враќање на непопуларната задолжителна воена служба која беше укината во 2008 година. За Полска, земја со висок приход со една од најбрзо растечките економии во ЕУ, преминувањето кон „воен начин на размислување“ ќе значи голема промена, а многу граѓани се подготвени да учествуваат.
„Навистина сакам да ја поминам таа обука и, ако дојде до војна, сакам да го одбранам мојот дом, да ги застрелам, од омраза кон Путин. Сакам да им го загорчам животот“, вели Марек, 37-годишен продуцент од Варшава.
„Сакам да заштитам сè за што сум работел, сè што сум изградил. Во оваа земја го заработив мојот дом, моето место, мојата безбедност - и ниту еден руски копиле нема да ми го одземе тоа. Нека се вратат од каде што дојдоа“.
Деталите сè уште се договараат во армијата, а планот треба да биде готов до крајот на март, рече Кукула. Наскоро се очекуваат законски измени.
Владата планира да започне кратки курсеви за воена обука за цивили без претходно искуство, објави Rzeczpospolita. Овие интензивни курсеви, кои траат само неколку дена, ќе ги опфатат основите на цивилната заштита, прва помош и основни воени вештини.
За оние со претходно искуство, се планираат специјализирани курсеви за освежување на знаењето - од ракување со огнено оружје до борбена медицина и навигација на терен. Граѓаните кои сакаат потемелна подготовка ќе можат да се запишат на месечна обука, која ќе биде достапна и онлајн и лично.
„Првата цел на програмата е да се зголеми бројот и квалитетот на резервистите“, рече Кукула. „Во моментов имаме многу резервисти, но нивната просечна возраст е околу 45 години.“
Планот е да се обучат 100.000 луѓе до крајот на 2026 година, додаде тој.
„Втората цел е уште поважна – да се подготви општеството за последиците од кризата, дури и ако не учествуваат сите во воената обука.“
Но, некои високи офицери предупредуваат дека времето не е на страната на Полска.
„Русите градат голема војска во позадина. Ако не се постигне мир и ако НАТО остане поделен, Русија ќе ги нападне балтичките држави“, предупреди пензионираниот генерал Леон Коморницки. „Тоа би можело да се случи веќе на крајот на оваа година или на почетокот на следната година. Инвазијата е дел од нивниот план.“
Јарослав Крашевски, поранешен командант на ракетните и артилериските сили, смета дека планот на Туск е задоцнет обид.
„Да се обучуваат 100.000 луѓе годишно? Премалку. Треба да се врати воениот рок“, рече тој. „Навикнати сме на удобен живот, демократија и патување и заборавивме дека секој мора да има барем основни познавања од одбраната.“
Анкетите покажуваат дека планот има одредена јавна поддршка – но тоа не е едногласно.
Повеќе од половина од Полјаците ја поддржуваат идејата, а 39% изјавиле дека ќе учествуваат на обуката, покажува истражувањето. Друго истражување покажа дека две третини од граѓаните ќе останат во земјата во случај на војна, додека една третина ќе се обидат да побегнат.
„Доколку дојде до војна - што го сметам за малку веројатно, но не и невозможно - задолжителната воена служба сигурно ќе се врати и на мажите нема да им биде дозволено да ја напуштат земјата“, рече новинарката Патрицја Вјецоркиевич од Krytyke Polityczne. „Не можам да замислам да побегнам во таква ситуација, да ги оставам пријателите и колегите зад себе“, вели таа.
Сепак, таа нагласува дека нејзината мотивација не е патриотизмот.
„Не би се борела за Полска, туку против фашистички и империјалистички агресор кој убива, силува и мачи. Според она што го рече Туск, програмата ќе биде широка, вклучувајќи обука за возење камиони, па верувам дека ќе има нешто и за мене.“
Сепак, не се сите подготвени да ја бранат државата со оружје.
Gazeta Wyborcza објави изјави од урбани Полјаци кои сметаат дека државата не им дала доволно за да чувствуваат должност да вратат.
„Ја сакам мојата земја, но тоа не значи дека треба да умрам за неа. Во војна не би имал никаква вредност - би бил само топовско месо“, рече еден студент.
„Мојот патриотизам се сведува на даноците што ги плаќам, додека државата не ми нуди реална шанса да основам семејство во пристојни услови“, рече тој, мислејќи на превисоките цени на становите и најскапите станбени кредити во Европа.
За програмата да биде успешна, државата мора да вложи дополнителни напори, смета воениот аналитичар Марек Козубел.
„Финансиските стимулации ќе бидат клучни, заедно со паметна маркетинг кампања која исто така ги истакнува вештините корисни во цивилниот живот – како што е познавање на дронови или механика“, рече тој.
Според Кукула, обуката ќе вклучува знаење корисно и за војна и за мир – како што е сајбер безбедноста или медицинска помош.
„Овие вештини можат да бидат вредни и на пазарот на труд. Се разгледуваат и даночни олеснувања или бенефиции за учесниците и нивните работодавци. Сакаме јасно да ставиме до знаење дека државата ги цени оние кои придонесуваат за одбраната“, рече генералот.
„Никој нема да биде одбиен“, рече министерот за одбрана Владислав Косинијак-Камиш. „Не секој ќе стане војник, но може да помине цивилна обука, да научи прва помош и како да реагира во кризни ситуации.“
Образованието за возрасни е дел од поширокиот систем што владата на Туск го развива, очекувајќи го најлошото од Русија. Училишната програма „Образование со армијата“ се проширува, а наставата по физичко треба да вклучува и елементи од цивилна заштита, можеби веќе во септември.
„Ако сме подготвени – и ако Русија го знае тоа – тоа ќе биде силно одвраќање“, рече Кукула. „Според мое мислење, доволно силна за да ја спречи Русија воопшто да започне конфликт.“
