Како изгледала и што јадела најголемата ајкула што некогаш живеела, и има ли шанси мегалодонот сè уште да плива скриен во морските длабочини?
Како еден од најголемите предатори што некогаш живееле, мегалодонот ја поттикнува човечката имагинација - и тоа со добра причина. Дали овој предатор бил само малку поголем и посилен од големата бела ајкула и дали сè уште демне во темните длабочини на океанот?
Ема Бернард, која работи како кустос во Природонаучниот музеј во Јужен Кенсингтон во одделот за фосили од риби и ајкули, помага да се одделат фактите од фикцијата.
Најраните фосили на мегалодон (Otodus megalodon, порано познат како Carcharodon или Carcharocles megalodon) датираат од пред 20 милиони години. Во следните 13 милиони години оттогаш, џиновската ајкула доминирала во океаните додека не изумрела пред 3,6 милиони години.
Otodus megalodon не била само најголемата ајкула во светот, туку и една од најголемите риби што некогаш постоеле. Проценките сугерираат дека можела да порасне меѓу 15 и 18 метри во должина, трипати подолго од најголемата забележана голема бела ајкула.
Бидејќи не постои целосен скелет на мегалодон, овие бројки се засноваат на големината на забите на животното, кои достигнуваат должина од 18 сантиметри. Всушност, зборот мегалодон значи „голем заб“.
„Со неговите големи остри заби, мегалодонот јадел месо - најверојатно китови и големи риби, а веројатно и други ајкули. Кога сте толку големи, мора да јадете многу храна, па ви треба и голем плен. Тука спаѓаат и животни како мали делфини и големи како грбави китови“, објаснува Ема.
Имаме и други докази за навиките за јадење на мегалодонот во форма на фосилизирани коски од китови. Некои од нив биле пронајдени со траги од гризнувања од мегалодонски заби. Некои дури имале скршени врвови од мегалодонски заби втиснати во нивните коски во моментот на откривањето.
За да се справи со пленот голем како кит, мегалодонот морал да може силно да ја отвори устата. Се проценува дека неговата вилица била широка 2,7 метри, а опсегот на отворот на устата бил 3,4 метри, доволно голем за одеднаш да проголта двајца возрасни луѓе.
Овие вилици имале 276 заби, а студиите кои ја реконструираа силата на каснувањето од ајкула сугерираат дека тој можеби бил еден од најмоќните предатори што некогаш постоеле.
Луѓето имаат сила на каснување од околу 1,317 Њутни (N), додека големите бели ајкули се предвидува дека можат да ќе гризнат со сила од 18,216 N. Истражувачите процениле дека мегалодонот имал сила на каснување помеѓу 108,514 и 182,201 N.
Повеќето реконструкции претходно покажаа дека мегалодонот изгледал како огромна бела ајкула. Сега се верува дека ова е неточно.
Otodus megalodon веројатно имал многу пократок нос во споредба со големите бели ајкули и порамна, речиси смачкана вилица. Како и сината ајкула, имал исклучително долги пекторални перки кои можеле да ја издржат неговата тежина и големина.
„Многу реконструкции го прикажуваат мегалодонот како поголема верзија на големата бела ајкула бидејќи луѓето долго време мислеа дека се поврзани. Сега знаеме дека тоа не е така, а мегалодонот е всушност од друга линија на ајкули чиј последен член бил мегалодон“, вели Ема.
Најстариот дефинитивен предок на мегалодонот е ајкула стара 55 милиони години позната како Otodus formus, која можела да порасне до околу 10 метри во должина. Но, се смета дека еволутивната историја на оваа ајкула се протега до Cretalamna appendiculata, стара 105 милиони години - со што лозата на мегалодонот е стара над 100 милиони години.
„Како што наоѓавме сѐ повеќе и повеќе фосили, сфативме дека предокот на големата бела ајкула живеел истовремено со мегалодонот. Некои научници мислат дека тие можеби си биле дури конкуренција еден на друг“, смета таа.
Мегалодонот живеел на топли тропски и суптропски локации низ светот. Видот бил толку раширен што мегалодонските заби се пронајдени на сите континенти, освен на Антарктикот.
„Забите на овие ајкули може да се најдат на источниот брег на Северна Америка, покрај брегот и на дното на солените потоци и реки во Северна Каролина, Јужна Каролина и Флорида. Тие се исто така доста чести во близина на брегот на Мароко и делови од Австралија. Може да се најдат дури и во Велика Британија - иако многу ретко“, додава Ема.
Речиси сите фосилни остатоци од мегалодоните се составени од заби.
Забите на ајкулата во текот на животот растат постојано. Во зависност од тоа што јадат, ајкулите губат неколку заби за една до две недели. Ајкулите заменуваат до 40.000 заби во текот на нивниот живот. Тоа значи дека забите на ајкулите постојано паѓаат на дното на океанот и се фосилизираат.
Забите се исто така најтешкиот дел од скелетот на ајкулата. Додека нашите коски се обложени со минералот калциум фосфат, скелетите на ајкулите се целосно направени од помеката 'рскавица што ја имаат носот и ушите.
Така, додека поцврстите заби се релативно лесно фосилизирани, мекото ткиво може да се зачува само во многу посебни околности.
Сепак, пронајдени се и фосилизирани пршлени од мегалодон со големина на просечна чинија за храна.
„Во Перу е пронајден фосил на мегалодон, кој ги сочинува коските на главата и забите и мала низа пршлени“, вели Ема.
Знаеме дека мегалодонот изумрел до крајот на плиоценот (пред 2,6 милиони години), кога планетата влегла во фаза на глобално ладење. Не се знае точно кога починал последниот мегалодон, но новите докази сугерираат дека тоа било пред најмалку 3,6 милиони години.
Научниците проценуваат дека до една третина од сите големи морски животни, вклучително и 43% од желките и 35% од морските птици, исчезнале со ладење на температурите и опаѓање на бројот на организми во основата на синџирот на исхрана, што имало влијание врз предаторите на врвот на ланецот.
Ладењето на планетата можеби придонело за изумирање на мегалодонот на неколку начини.
Бидејќи возрасните ајкули зависеле од тропските води, падот на температурата на океаните веројатно довел до значителна загуба на живеалиштата. Исто така, можел да доведе до исчезнување на пленот на мегалодонот или прилагодување на постудени води и преместување таму каде што ајкулите не можеле да ги следат.
„Не. Дефинитивно не е жив. Доколку животно големо како мегалодон сè уште би живеело во океаните, би знаеле за тоа“, смета Ема.
Кај ајкулите и другите морски животни би имало траги од каснувања, а нивните огромни заби би продолжиле да го покриваат дното на океаните.
Не може да биде точна ниту теоријата дека мегалодоните и денес живеат, но во длабочините на океаните. Како топловоден вид, мегалодонот не би можел да преживее во студените води на длабоките океани, каде што би имал поголеми шанси да остане незабележан.
