На петтиот ден од фестивалот, програмата беше обележана со три претстави: „Парови“ на Драмски театар – Скопје, „Бура“ на Прилепскиот театар и независната продукција „Ла Макбет“ на „Хибрид продукција“. Овие претстави ја симболизираат разновидноста и богатството на театарскиот израз во земјава.
Во рамките на 59. издание на МТФ „Војдан Чернодрински“ во Прилеп, културните чинители го отсликаа актуелниот пулс на македонскиот театарски живот, со акцент на недостигот на заедништво и комуникација меѓу театарските колективи – порака што едногласно ја потврдија учесниците на фестивалот.
Потребата од поголемо заедништво и комуникација во театарскиот колектив во Македонија, вклучувајќи ја и институционалната и независната сцена, е клучна за унапредување на целокупниот театарски екосистем во земјата. Оваа тема неодамна беше нагласена на Фестивалот, каде што се истакна дека во македонскиот театарски свет недостига координација и меѓусебна соработка. Оваа состојба ја отежнува размената на идеи, искуства и ресурси, што е неопходно за квалитетен и иновативен театарски израз.
Од аспект на културен новинар, заедништвото во театарот не е само организациска потреба, туку и културна и уметничка. Македонскиот театар, како медиум кој оперира со текст, простор, актер и публика, бара интензивна комуникација меѓу сите учесници за да ја одржи својата живост и релевантност. Особено е важна интеграцијата на институционалната сцена со независната, бидејќи тие две сфери често функционираат изолирано, што ја намалува нивната заедничка моќ и влијание. Институционалните театри имаат ресурси и традиција, додека независната сцена носи свежина и експерименталност, па нивната соработка може да резултира со богати и разновидни театарски продукции.
Покрај уметничките аспекти, институционалната поддршка и културниот менаџмент играат значајна улога во создавањето услови за оваа комуникација. Во Македонија, професијата културен менаџер сè уште не е доволно етаблирана, што го отежнува организирањето и промовирањето на културните активности и соработки. Подобрувањето на оваа професионална инфраструктура би овозможило поефикасна координација меѓу различните театарски актери и институции.
Историски гледано, македонскиот театар има богата традиција на дијалогичност и колективно творештво, што е дел од етнотеатарската и фолклорната основа на драмското изразување. Ова наследство треба да се искористи како основа за современата театарска пракса, поттикнувајќи ја комуникацијата и соработката меѓу актерите, режисерите, драматурзите и публиката.
Во една од централните дискусии на фестивалот, режисерката Нела Витошевиќ го истакна значењето на поддршката меѓу уметниците, особено во контекст на борбата за нови театарски простори.
„Сите ние како уметници сме одговорни да дадеме поддршка на нашите колеги од Прилеп за да добијат нов театар, дали преку петиција или друга форма. Капитализмот нè направи себични луѓе и ние веќе не гледаме подалеку од нашиот праг. Меѓутоа, како луѓе што работиме со емоции, треба да бидеме поемпатични и да гледаме за доброто на колективот. Колективот наш театарски е мал. Се надевам дека Прилеп конечно ќе добие нова зграда во најбрзо време“, изјави Витошевиќ.
Дискусијата, модератор на која беше режисерот Милош Б. Андоновски, ја разгледа темата за изборот на текстови и за повторливоста на истите наслови низ различни театри. Доминантен заклучок беше дека во македонскиот театарски простор не постои доволно заедништво и комуникација меѓу колегите.
Актерот Милорад Ангелов ја акцентираше терапевтската улога на театарот, особено во посттрауматскиот период по неодамнешните настани во Кочани: „Театарот има улога да биде вид брза помош за народот. Болниците ја завршија својата работа, ама сега треба ние да ја преземеме работата. Ни требаат поведри теми – за надеж, љубов“, рече Ангелов.
Претставата „Сите прекрасни нешта“, во режија на Витошевиќ и по текст на Ана Ристоска Трпеноска, ја допре публиката со својата тема за депресија и немањето волја за живот.
„Во процесот правевме психолошки вежби, актерите влегоа многу длабоко и мекоста стана видлива. Оставија лична нишка што се чувствува во претставата. Театарот треба да има терапевтска моќ зошто единката е битна. Таа е претстава што го слави животот“, рече Витошевиќ.
Авторката Ана Ристоска Трпеноска го сподели своето искуство: „Како што чувствувам, така пишувам. Депресијата како тема ми е блиска. Претходно имав текст што беше поставен во истиот театар. Текстот на Данкан го прочитав 50 пати и откако завршив го оставив настрана и го напишав својот текст.“
За главната улога, Ефтим Трајчов Ѓаурски рече: „Претставата била како сеанса во која сите биле како едно битие. Немаше некој што работеше на претставата, а да не биде погоден. Тоа многу нè спои, нè сплоти и ни помогна да се запознаеме многу подобро.“ Сите актери се согласија дека претставата ги научила да зборуваат гласно и сериозно да се ангажираат во театарот.
Ана Стојаноска ја нагласи важноста на поставувањето на вистински прашања во театарот: „Значајна е претставата затоа што има одличен текст и важно е театарот да ги поставува вистинските прашања, да се зборува овде и сега, а не да се лекуваат темните дамки.“
Музичкиот аспект на претставата го обезбедија младите музичари Јована Гркова (клавир) и Максим Нисев (виолончело), кои во живо ја збогатија атмосферата со своите изведби.
Во рамките на фестивалот, Албанскиот театар ја остави својата трага со претставата „Ричард Трети“, а беа промовирани и нови драми од „Еуродрам“ и книгата „Нова романска драма“ во превод на Ермис Лафазановски.
Програмата на петтиот ден вклучуваше „Парови“ во 19 часот, „Бура“ во 22:30 часот и „Ла Макбет“ на независната сцена во 20 часот. Покровители на фестивалот се Министерството за култура и туризам и Општина Прилеп, а фестивалот повторно се одвива во духот на еко-фестивал, во соработка со „Пакомак“.
Културната анализа на фестивалот ја поткрепува тезата дека македонскиот театарски колектив еден од најголемите предизвици ги има токму во заедништвото и соработката – тема што ја рефлектира и актуелната програма и дискусиите на „Војдан Чернодрински“.
