Израел го нападна Иран: Најголемата воена конфронтација меѓу двете држави досега

Во раните утрински часови на 13 јуни, светот беше потресен од масовниот воздушен напад на Израел врз Иран – најголемата и најдиректна воена конфронтација меѓу двете држави досега. Операцијата, која започна околу 3 часот по локално време, беше насочена кон десетици нуклеарни и ракетни постројки, командни центри и бази на иранската армија. Израелската армија ја опиша акцијата како „прецизна и насочена“ со цел да се неутрализира „непосредна и егзистенцијална закана“ за израелскиот народ.

„Ова е кампања што ќе продолжи колку што е потребно,“ изјави премиерот Бенјамин Нетанјаху, нагласувајќи дека Израел има „природно право и должност да се брани – и секогаш ќе го прави тоа решително и јасно“.

Израелската армија изведе три бранови „прецизни напади врз воени цели во Иран“, при што се слушнаа експлозии над Техеран и други стратешки локации.

Првиот бран ги таргетирал иранските системи за противвоздушна одбрана, додека вториот и третиот биле насочени кон бази за ракетни и беспилотни летала, како и фабрики за оружје. Израелските власти изјавија дека ова е почеток на продолжена операција со цел да се спречи Иран да произведе атомско оружје.

Нападот им нанесе значителен удар на иранските воени и нуклеарни капацитети. Меѓу убиените се најдоа неколку високи ирански воени команданти и нуклеарни научници, вклучително и Хосеин Салами – врховен командант на Исламската револуционерна гарда, Голамали Рашид – командант на централниот штаб на Катам-ал Анбија, Ферејдун Абаси – нуклеарен научник и поранешен претседател на Иранската организација за атомска енергија, и Мохамед Багери – началник на Генералштабот на вооружените сили на Иран.

Иранските медиуми јавија за експлозии и во станбени области во Техеран, при што имало и цивилни жртви, меѓу кои и деца. Израел прогласи вонредна состојба, очекувајќи одмазднички напади со ракети и дронови врз својата територија и цивилното население.

Премиерот на Израел, Бенјамин Нетанјаху, изјави дека „се наоѓаме во решавачки момент во историјата на Израел“ и дека операцијата „Исправен лав“ ќе трае колку што е потребно за да се отстрани егзистенцијалната закана од Иран. Израелската армија соопшти дека се погодени десетици нуклеарни и воени мети, а дека Иран има доволно материјал да произведе 15 атомски бомби, што дополнително ја зголемува опасноста за регионот.

Иранскиот врховен водач, ајатолахот Али Хаменеи, го осуди нападот како „зло и крваво злосторство против Иран“ и најави дека Израел ќе се соочи со „горчлива судбина“. Иранското министерство за надворешни работи апелираше до меѓународната заедница да ги осуди нападите, предупредувајќи дека глобалната безбедност е изложена на невидена закана.

САД објавија дека не учествуваат во операцијата, но американскиот претседател Доналд Трамп изјави дека бил однапред информиран за израелските планови. Тој повтори дека Иран не смее да има нуклеарна бомба и изрази надеж дека Техеран ќе се врати на преговарачката маса. Белата куќа најави итен состанок на Советот за национална безбедност.

Во исто време, дипломатскиот фронт беше исклучително активен. Катар, Оман и Саудиска Арабија се обидуваа да посредуваат и да спречат натамошна ескалација. Кина, како најголем трговски партнер на Иран, повика на воздржаност, додека Русија, традиционален сојузник на Иран, апелираше за политичко и дипломатско решавање на конфликтот. Турција, која има заедничка граница со Иран, исто така изрази загриженост и повика на смирување на страстите.

Покрај воздушните напади, израелската разузнавачка агенција Мосад изведе серија саботажи во Иран, насочени кон оштетување на противвоздушните системи и стратешките ракетни локации. Истовремено, израелската армија мобилизираше десетици илјади војници и ги подготви сите граници за можни напади од иранските сојузници во регионот, особено Хезболах во Либан.

Министерот за одбрана на Израел, Јоав Галант, изјави дека по превентивниот напад се очекуваат ракетни и дронски напади врз Израел и неговото цивилно население. Началникот на генералштабот, Ејал Замир, нагласи дека Израел се наоѓа „среде историска кампања каква што досега не е видена“ и дека ова е критична операција за спречување на егзистенцијална закана.

Иранските власти, и покрај масивниот удар, најавија дека ќе одговорат соодветно и дека Израел ќе се соочи со последици. Во нападите загинаа и најмалку двајца ирански нуклеарни научници, што дополнително ја зголеми загриженоста за безбедноста на иранската нуклеарна програма.

Иранското министерство за надворешни работи ги повика земјите ширум светот да ги осудат нападите, оценувајќи дека тие претставуваат закана за глобалната безбедност. Воедно, се зголеми стравот од поширока ескалација што би можела да ги вклучи и другите регионални сили, како и од можни напади врз американски или западни интереси во регионот.

Израелскиот напад врз Иран претставува најголема директна воена конфронтација меѓу двете држави досега. Операцијата „Исправен лав“ ја отвори можноста за нова војна на Блискиот Исток, со потенцијал да ги вклучи и другите регионални и светски сили. Иако израелските власти тврдат дека нападите се одбранбени и насочени кон спречување на иранската нуклеарна закана, човечките жртви и уништувањето во Иран, како и стравот од одмазда, ја втурнаа целата област во состојба на неизвесност.

Меѓународната заедница останува поделена – дел повикуваат на воздржаност и преговори, додека други ја поддржуваат израелската позиција за самоодбрана. Со оглед на сложената мрежа на сојузништва и непријателства, иднината на регионот зависи од способноста на дипломатите и лидерите да го спречат ширењето на конфликтот и да најдат трајно решение за едно од најопасните жаришта во светот.