Компанијата на Илон Маск, заедно со партнерите Palantir и Anduril, моментално е еден од главните кандидати за развој на клучните делови на новиот американски противракетен одбранбен штит Златна купола.
Компанијата на Илон Маск, позната по своите ракети и сателити, соработуваше со софтверскиот гигант Palantir и производителот на дронови Anduril за да понуди решение кое вклучува сателитска мрежа за рано откривање и следење на проектили. Проектот предизвика голем интерес кај растечката база на технолошки стартапи кои влегуваат во одбранбениот сектор.
На 27 јануари, претседателот Доналд Трамп, потпишувајќи извршна наредба, ги означи ракетните напади како „најкатастрофалната закана со која се соочуваат Соединетите Држави“.
Сите три компании се основани од претприемачи познати по поддршката на Трамп. Маск наводно донирал повеќе од 250 милиони долари за својата политичка кампања и сега служи како специјален советник на претседателот за намалување на владините трошоци, преку новосоздадената Канцеларија за владина ефикасност. Иако досега сигналите од Пентагон се позитивни за конзорциумот SpaceX, изворите предупредуваат дека целиот процес сѐ уште е во рана фаза и дека конечните одлуки би можеле значително да го променат текот на проектот во наредните месеци.
Според планот неодамна претставен од SpaceX, Palantir и Anduril на претставниците на Белата куќа и Пентагон, проектот предвидува лансирање помеѓу 400 и повеќе од 1.000 сателити кои ќе детектираат проектили и ќе го следат нивниот лет, велат изворите. Покрај тоа, планирана е и специјална флота од околу 200 сателити опремени со проектили или ласери кои би можеле да соборат непријателски проектили. Според упатените, SpaceX нема да биде директно вклучен во вооружувањето на сателитите.
Еден извор ги опиша овие преговори како „отстапување од стандардните процедури“, истакнувајќи дека постои чувствителен однос со Маск поради неговата советничка позиција во владата. SpaceX и Илон Маск одбија да коментираат дали учествуваат во разговорите за владиниот договор, а Пентагон одговори на истрагата на Reuters само дека „ќе му ги претстави опциите на претседателот во согласност со извршната наредба и упатствата на Белата куќа“.
Ниту SpaceX, Palantir, ниту Anduril не одговорија на прашањата за проектот. Откако беше објавена веста на Reuters, Маск на својата социјална мрежа Х кратко коментираше со порака: „Тоа не е точно“, без дополнително објаснување.
SpaceX предложи владата да не го купува системот за купола, туку да го користи преку модел на претплата – плаќајќи за пристап до технологијата наместо сопственост на неа. Овој модел, досега непознат за јавноста, може да овозможи побрза имплементација бидејќи ги заобиколува класичните и често долги процедури за воени набавки, велат два извора. Но, во исто време, владата би била врзана за долгорочна претплата, губејќи одредена контрола врз развојот на системот и трошоците.
Некои претставници на Пентагон веќе изразија загриженост за таквиот пристап, што е невообичаено за проекти од оваа големина и стратешко значење. Генералот на американските вселенски сили Мајкл Гетлин, според изворите, размислува за опција во која SpaceX би поседувал и би управувал со сопствен дел од системот. Алтернативите вклучуваат целосна државна контрола врз системот или државна сопственост со оперативно управување од приватни изведувачи.
Пентагон доби повеќе од 180 понуди од компании кои сакаат да учествуваат во изградбата на Златната купола, вклучително и стартапи како Epirus, Ursa Major и Armada. Некои понуди веќе се претставени пред членовите на Советот за национална безбедност во Белата куќа.
Заменик-секретарот за одбрана Стив Фајнберг, поранешен инвеститор во приватниот сектор, ќе има клучна улога во процесот на донесување одлуки. Проценките покажуваат дека цената на целиот систем би можела да достигне стотици милијарди долари, а првата функционална фаза е планирана за почетокот на 2026 година, додека полн капацитет се очекува по 2030 година.
Лаура Грего од Сојузот на научници предупредува дека таков систем би бил скап, ранлив и би можел да биде совладан од повеќекратни истовремени напади, за кои би биле потребни десетици илјади сателити.
SpaceX се стреми кон таканаречениот „надзорен слој“ – мрежа од сателити кои ќе детектираат лансирање ракети и ќе одредат дали тие претставуваат закана за САД. Прелиминарната проценка на трошоците за инженерство и дизајн е помеѓу 6 и 10 милијарди долари.
SpaceX во последните години лансираше стотици шпионски сателити и прототипови кои би можеле брзо да се прилагодат за потребите на Златната купола. Според внатрешен меморандум на американскиот секретар за одбрана Питер Хегсет, Пентагон го забрзал барањето за предлози за лансирање сателитски соѕвездија што е можно поскоро.
Иако SpaceX ја има предноста на постоечката флота на ракети и сателити, експертите предупредуваат дека сè уште не е сигурно дали компаниите на Маск можат да испорачаат целосен систем на кој би можела да се потпре националната одбрана.
„Ќе видиме дали компанијата на Маск и нејзините партнери ќе можат да го извлечат. Ова е многу покомплексно од кој било проект што тие го воделе досега“, рече еден од изворите.
Во меѓувреме, некои демократски конгресмени изразуваат загриженост за двојната улога на Маск.
„Кога најбогатиот човек во светот станува специјален државен функционер и може да влијае на протокот на милијарди долари државни пари во неговите компании, тоа е сериозен проблем“, рече сенаторот Жан Шин, кој предложи закон со кој ќе се забрани доделување владини договори на компании во сопственост на такви функционери. Конгресменот Доналд Баер, исто така, изрази загриженост, нагласувајќи дека Маск има „невиден пристап до доверливи информации“ и дека сите потенцијални договори со неговите компании се „сомнителни“.
