Европскиот зелен план, до неодамна клучна мисија во Брисел, се чини дека е под зголемена закана пред европските избори, бидејќи отпорот кон неговите трошоци и последици расте во Унијата.
Протестите на земјоделците, загриженоста на потрошувачите за трошоците за живот и неподготвеноста на некои земји веќе го поткопуваат амбициозниот план на Европската Унија да стане јаглеродно неутрален до 2050 година.
„Европскиот зелен план е нашата нова стратегија за раст“, соопшти претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен на почетокот на нејзиниот мандат во 2019 година, притоа презентирајќи десетици закони за исполнување на климатските цели. Пет години подоцна, тонот се промени.
Сега индустријата и земјоделците ги осудуваат новите „товари“ што им се ставени на грб. Членките на ЕУ, вклучително и Франција, повикуваат на „пауза“ во понатамошните мерки.
„Оваа реакција е насочена кон земјоделските области. Не се однесува на енергијата, индустријата, транспортот“, тврди Паскал Канфин, претседател на Комитетот за животна средина на Европскиот парламент.
За ваквата состојба тој ја обвинува „стратегијата за поларизација“ на десничарските партии.
Донесени се многу закони од Европскиот зелен план, како што е крајот на продажбата на нови автомобили со мотори со внатрешно согорување до 2035 година, данок на јаглерод или правила против увоз на стоки од обесшумени области.
Но, моментумот беше запрен минатата година со законите што требаше да ги намалат хемиските пестициди и да го поттикнат обновувањето на екосистемот бидејќи десничарските струи веруваат дека тие би можеле да го поткопаат производството на храна во блокот.
Најголемата група во Европскиот парламент, конзервативната Европска народна партија (ЕПП), од која потекнува Фон дер Лајен, го претвори ова прашање во изборен гамбит. Земјоделското земјиште и шумите „треба да бидат многу подобро заштитени“, а земјоделците не треба да се сметаат за „непријатели на климатската политика“, рече германскиот член на ЕПП Петер Лизе.
„Климатската криза станува вистинско прашање на политиката на идентитетот“, рече Сузи Денисон од тинк-тенк Европскиот совет за меѓународни односи. „Тоа се претставува како „или-или“, избор помеѓу „грижа за климата или грижа за состојбата на економијата“, рече таа.
Иратксе Гарсија од Клубот на социјалисти и демократи, ја обвини „екстремната десница и ЕПП“ и ги обвини дека се обидуваат да ги збунат сите.
„Конзервативците се обидуваат да испратат порака дека мораме да избереме помеѓу земјоделците и Европскиот зелен план“, рече Гарсија, опишувајќи го како „навистина неодговорно“. „Транзиција - мораме да го направиме тоа. И ние сме подготвени да се соочиме, да зборуваме, да објасниме“, рече таа.
Сепак, промената надесно во Европскиот парламент може да загрози голем дел од законодавството за ова прашање, поткопувајќи ги чекорите за транзиција потребни по 2030 година. Тоа дури може да го забави спроведувањето на веќе усвоените закони, од кои некои имаат клаузули за ревизија.
За Антонио Тајани, вицепремиер во италијанската крајнодесничарска влада, време е Брисел да „се откаже од својот екстремистички и идеолошки став“. Индустријата и земјоделството не смеат да бидат казнети со недостижни еколошки цели“, рече Тајани.
Брисел веќе се откажа од обидите да ги ревидира правилата за хемиските производи, а поради револтот на земјоделците, предложи листа на отстапки и исклучоци од правилата за животна средина поврзани со Заедничката земјоделска политика.
Фон дер Лајен, кој се кандидира за втор мандат на чело на Комисијата, во последниве месеци повика на нова фаза од Европскиот зелен план кој ќе ја земе предвид потребата за поголема европска конкурентност на земјоделците и бизнисите.
Новото свикување на Европскиот парламент би можело да настојува да го поврзе планот со реиндустријализацијата за да привлече инвестиции, фабрики и работни места како дел од транзицијата, рече Нил Макароф од тинк-тенкот Strategic Perspectives.
Но, експертите укажуваат на слаба точка во собирањето на овие инвестиции - тинк-тенк I4CE проценува дека дефицитот во финансирањето на постигнувањето на климатските цели во 2030 година изнесува 406 милијарди евра годишно.
