Формирање на Инспекторат за македонски јазик чија цел ќе биде дејствување на терен и подигнување на свеста за важноста од правилната употреба, задолжително лекторирање, изработка на Национална стратегија за македонскиот јазик, но и стипендии за студентите се дел од новините кои се предвидени во новиот Закон за употребата на македонскиот јазик.
Предлог-законот за употребата на македонскиот јазик го изготвија Министерството за култура и Советот за македонски јазик.
На денешната јавна расправа за Предлог-законот кој е објавен на ЕНЕР, проф. д-р. Елизабета Бандиловска, член на Советот за македонски јазик ги нагласи причините за изработката на овој Предлог-закон.
Според Бандиловска, во практиката сè повеќе се забележува непочитувањето на законските мерки и негрижата за македонскиот јазик во различни сегменти и на различни нивоа од општествениот живот.
Таа информираше за неколку новини во Предлог-законот, меѓу кои е и формирање на Инспекторат за македонски јазик, орган во состав на Министерството за култура со својство на правно лице, чија цел ќе биде дејствување на терен и подигнување на свеста за важноста од правилната употреба на македонскиот јазик.
– Во овој Инспекторат ќе бидат вработени инспектори за македонски јазик кои ќе дејствуваат на терен, ќе ја следат состојбата секаде каде што според законот, треба да се применува македонскиот стандарден јазик и неговото кирилско писмо. Во законот е прецизирано, точно треба да се знае кој, каде и како треба да го применува македонскиот јазик, појасни Бандиловска.
Исто така, како што посочи, иако овие работи ги има и во стариот Закон, предвидено е задолжително лекторирање на текстови, учебници, книги и на сѐ што изглегува во официјална јавна комуникација, и притоа задолжително да биде објавено и името на лекторот.
Во оваа смисла, напомена, би имало потреба од вработување на лектори во судската, извршната, законодавната власт, во органите на единиците на локалната самоуправа, во Градот Скопје, во сите државни и јавни институции и во медиумите. Според Бандиловска, целта е да се даде придонес кон почитување на нормите и на правописните правила.
Како поддршка на законот за македонски јазик со овој нов закон, како што додаде Бандиловска, предвидено е да се пристапи кон изработка на Национална стратегија за македонскиот јазик, во смисла на организирање обуки и работилници, каде би учествувале сите кои го истражуваат и предаваат македонскиот јазик.
Во изработката на Националната стратегија ќе учестува Советот за македонски јазик, а предвидено е Националната стратегија да се изработува на секои четири години.
– За да се поттикне младите повеќе внимание да употребуваат на македонскиот јазик, предвидено е со новиот закон во соработка со Министерството за образование и наука да се пристапи кон распишување конкурс за стипендирање на студенти кои ќе студираат македонски јазик во првиот, вториот и третиот циклус на високото образование, додаде Бандиловска.
Во однос на она што е објавено на ЕНЕР, Бандиловска рече дека постојат одредени измени и дополнувања што ги има во новиот Закон, кои при заедничка подготовка се изоставени, но договорено е сето тоа да биде или дел од законот, или да се најдат други законски акти.
– На пример, она што ние го имаме како наш став е македонскиот јазик да биде задожителен за изучување на сите факултети, во сите високо образовни институции без оглед дали се државни или приватни, а изучувањето да биде во два семестра. Но, бидејќи сето ова не може да биде дел од еден закон, ќе одиме со иницијатива до МОН да се најде начин и модул каде ќе се предложи предметот да биде застапен во студиските програми на сите факултети во земјава, потенцираше Бандиловска.
Во однос на глобите, таа информираше дека во верзијата на ЕНЕР се пониски превдидените глоби, но во договор со Министерството за култура мора да се направи усголасување со Законот за прекршоците и очекуваат овие глоби да бидат повисоки.
Министерката за култура Бисера Костадиновска-Стојчевска во своето воведно обраќање на јавната расправа денеска посочи оти имаат квалитетен текст и очекува низ дијалог да го дозаокружат Предлог-законот, што ќе овозможи понатамошно процесуирање во форма на Закон и негово конечно усвојување во Собранието.
– Членовите на Споветот на македонски јазик имаа посветен, стручен, студиозен и активен придонес во изготвувањето на предлог-законот кој се работеше во соработка со Министерството за култура. Во изминатиот период продолживме со усовршување на предлог-законот за употребата на македонскиот јазик, откако процесот беше запрен во 2020 година по јавната дебата на која пристигнаа голем број забелешки, рече министерката.
Потребата од тогашниот нов Предлог-закон, како што посочи, беше израз на сѐ поголемиот број примери за непочитување на законските мерки донесени со Законот од 1998 година и негрижата за македонскиот јазик во различни сегменти и на различни нивоа од општествениот живот.
– По дебатата, од пред две години до Советот за македонски јазик и до Министерството за култура пристигнаа голем број забелешки, квалитетни, обмислени, суштински предлози кои во изминатиот период беа темелно разгледувани и се вметнати во оваа верзија која сега е пред нас, додаде Костадиновска-Стојчевска.
Министерката напомена дека Законот за употреба на македонскиот јазик има квалитативно дополнување со моделот на заштита на јазикот предвиден во законот за заштита на културно наследство. Сето ова заедно, како што рече, овозможува системски организирана грижа за македонскиот јазик во законодавна смисла која е и лесно применлива и во практиката.
