Поранешниот дипломат на Балканот и професор на Универзитетот Кембриџ, Тимоти Лес вели дека регионот Западен Балкан може да стане еден вид ЕУ-гославија за време на мандатот на Џо Бајден.
Образложувајќи го своето мислење, тој рече дека Западен Балкан може да стане нов мултиетнички ентитет составен од „шест држави“, тесно поврзани со ЕУ, на чело со Белград.
„Нема да биде точно новата Југославија, која беше производ на своето време, но фактите на терен ќе го принудат Бајден да се врати на логиката на блиското минато и да го поддржи создавањето на она што ќе биде инкарнација на тоа минато во 21. век – новата ЕУ-славија“, пишува Лес во авторскиот текст за Opendemocracy.net.
Зошто Белград би бил на чело на тој мултиетнички субјект, Лес во текстот за британскиот вебсајт го објаснува со фактот дека Србија, бидејќи европските интеграции се забавуваат од различни причини, ја обнови својата позиција како најистакната земја на Балканот, по појавувањето на „силен водач“. заврши хаосот од 2000-тите и периодот на структурните реформи.
Лес исто така посочува дека Србија била вклучена во „проникливо дипломатско маневрирање“, што ѝ овозможило да ја користи поддршката на силите што сакаат присуство на Балканот: Русија, Кина, Турција.
Тоа, додава тој, ја зајакна позицијата на Србија во однос на Соединетите Американски Држави.
„Ако претседателот Бајден сака да остане верен на американската цел да воспостави некаков траен мир на Балканот, што овозможува негов внатрешен развој и надворешна интеграција со Западот, тој мора да работи во рамките на оваа нова реалност“, додаде Лес.
Тимоти Лес проценува дека несомнено е дека администрацијата на Бајден ќе сака да го откаже она што го стори претходниот претседател Доналд Трамп, но дека, соочен со ситуацијата на терен и новата реалност, тој ќе мора да продолжи таму каде што застана неговиот републикански претходник.
Еден од елементите на пристапот на Трамп, кој Бајден ќе мора да го зачува, како што наведува Лес, е иницијативата за воспоставување регионална економска зона на Западен Балкан, односно мини Шенген, во кој би влегле Албанија, Северна Македонија и Србија.
Според Лес, администрацијата на Бајден ќе види дека Србија ја поддржува таквата економска унија, како и другите земји од Западен Балкан, вклучително и Албанија.
„Проект што на Србија ѝ дава водечка улога на Балканот може да биде доволен да го убеди Белград да ја признае независноста на Косово... и да ги уназади неговите односи со Русија, Турција и Кина“, смета Лес.
Експертот од Кембриџ повторува дека некои од луѓето во тимот на Бајден сигурно ќе се спротивстават на идејата на кој било начин да се „награди“ Србија, но, како што истакна, соочени со политичката реалност, ќе видат дека има многу малку други опции.
Според Лес, клучот во пристапот на Бајден ќе биде, пред сè, интересот на Соединетите Американски Држави, а не проценката за тоа кој би добил повеќе или помалку со воспоставување на економска унија на Западен Балкан.
Со оваа политика, администрацијата на Бајден не само што ќе продолжи таму каде што застана Трамп, туку и ќе ја оживее стратегијата на големите сили на Балканот во 20. век, смета Тимоти Лес.
Дури и по Првата светска војна, Белград беше главен град на најголемата нација на Западен Балкан и природен политички центар, вели Лес, додавајќи дека „дури сто години подоцна, стратешката логика не е многу променета“.
Откако администрацијата на Бајден ќе направи анализа на ситуацијата, ќе дојде до истиот претеран заклучок како и претходната: дека Вашингтон мора да се вмеша на Балканот за да ги консолидира досегашните напори или во спротивно да ја предаде судбината на регионот во рацете на неговите најголеми ривали-моќници.
Друга импликација е фактот дека ако администрацијата на Бајден се обиде да ја преиначи политиката на трамповата администрација, ќе потфрли. Ако премногу се притиснат Србите тоа ги зајакнува позициите на Русија и Кина, а исто така ќе спречи решавање на прашањето со Косово и ќе се ризикува ненадејно барање за независност на Република Српска. Форсирање на членство во ЕУ ќе наиде на отпор од Франција и други. Од друга страна, форсирањето поснажна демократија ќе ги оддалечи локалните политичари од кои САД зависат.
Како што веќе заклучи и администрацијата на Трамп, ако САД ги остварат нивните геополитички цели во Босна, мора да најдат алтернатива за неуспешните политики за членство во ЕУ, да го „паркираат“ прашањето за демократизација и да соработуваат со Србија, која во одредена мера, може да си каже кои се нејзините услови.
Така, дали оваа нова стратешка реалност подразбира продолжување на политиката за Балканот од времето на Трамп, со толерирање на замени на територии и привидна индиферентност кон либералните идеи како мултиетницизам и граѓанска држава? Не баш. Ако има една разлика во политиката на САД кон Балканот со промената на американскиот државен врв, тоа ќе биде обновеното настојување за територијален интегритет на регионот. Бајден, кој од прва рака ги виде ужасите на војната во Босна во 90-тите, од принцип ќе се противи на какво било расцепување на Босна и ќе одбие каков било исход во Косово кој би го направил ова сценарио возможно.
Меѓутоа, исто така не подразбира одбивање на пристапот од времето на Трамп, бидејќи Бајден нема да биде соочен со истата стратешка реалност како и неговиот претходник, истовремено бркајќи ја истата стратешка цел: одблокирање на развојот и интеграцијата на Балканот со Запад, на релативно благ начин. Тоа подразбира продолжување на два клучни елементи од пристапот на трамповата администрација.
Едниот е поривот да се решат политичките спорови што претставуваат пречка во остварувањето на оваа цел, но со обратен редослед по тежина. Ова почна со неутрализирањето на Русија во Црна Гора и интеграцијата на поранешната југословенска земја во НАТО, како и симнувањето на владата на Никола Груевски од власт и потоа решавањето на спорот со името меѓу Скопје и Атина, што ѝ овозможи на Северна Македонија да влезе во НАТО, пишува Лес.
Текстот во оригинал може да го прочитате ТУКА.
