ЧАС ПО КОСМОЛОГИЈА

Универзум: Колку е голем, колку е стар и од што се состои?

Универзумот е целиот свет околу нас: простор, време, материја, енергија, планети, ѕвезди, галаксии, меѓугалактички простор и сè што стои зад него.

Гранки на науката кои го проучуваат универзумот се астрономијата (наука за ѕвездите), потоа космогонија и космологија. Делот од универзумот што го сочинува Сонцето и осумте планети кои кружат околу него (вклучително и Земјата) се нарекува Сончев Систем.

Се смета дека универзумот е стар околу 13,8 милијарди години и е формиран со Големата експлозија (Биг Бенг). Универзумот, грубо земено, се сотои од галаксии (гроздови од милиони ѕвезди), празен простор и меѓуѕвездена материја. Галаксиите се организирани во галактички јата и суперкластери.

Доминантни состојки на универзумот се елементите водород (удел во маса од скоро 75%) и хелиум (околу 25%), додека другите елементи сочинуваат 1 до 2%. Под претпоставка дека масата на просечната ѕвезда е еднаква на масата на Сонцето, во галаксиите има стотици милијарди сонца, а бројот на галаксиите се проценува на стотици милијарди. Во космологијата, премолчено се претпоставува дека видливиот универзум е само дел од целиот универзум. Нема докази дека универзумот е навистина конечен или бесконечен. Денешните телескопи постепено продираат во области со помлади галаксии во далечната вселена.

Најстарите космолошки модели на универзумот ги развиле древни грчки и индиски филозофи и биле геоцентрични, ставајќи ја Земјата во центарот на универзумот. Со векови, попрецизните астрономски набудувања го наведоа Никола Коперник да развие хелиоцентричен модел со Сонцето во центарот на Сончевиот Систем. Развивајќи го законот за универзална гравитација, Исак Њутн ја следел работата на Коперник, како и законите на Кеплер за движење на планетите и набљудувањата на Тихо Брахе. Понатамошните подобрувања во набљудувањето на вселената доведоа до сознание дека Сонцето е една од стотиците милијарди ѕвезди на Млечниот Пат, што е една од најмалку стотиците милијарди галаксии во вселената. Многу ѕвезди во нашата галаксија имаат свои планети. Во поголем обем, галаксиите се дистрибуираат рамномерно и подеднакво во сите правци, што значи дека универзумот нема ниту раб ниту центар. На помали размери, галаксиите се распоредени во гроздови и супергрупи кои формираат огромни влакна и празнини во вселената, создавајќи огромна структура како пена. Откритијата на почетокот на 20 век сугерираат дека универзумот имал почеток и дека оттогаш просторот се шири, и во моментов сè уште се шири со сè поголема брзина.

Постојат бројни хипотези за крајната судбина на универзумот и за тоа што, ѝ претходело на Големата експлозија, додека други физичари и филозофи одбиваат да шпекулираат, сомневајќи се дека податоците за претходните состојби ќе бидат некогаш достапни. Некои физичари предложија разни хипотези за повеќе универзуми, во кои нашиот универзум би можел да биде еден од многуте универзуми што исто така постојат.

Се смета дека универзумот се состои од три вида супстанции: нормална материја, темна материја и темна енергија.

Нормалната материја се состои од атоми кои ги сочинуваат ѕвездите, планетите, човечките суштества и секој друг видлив објект во универзумот.

Колку и да звучи чудно, нормалната материја речиси сигурно го сочинува најмалиот дел од Универзумот, некаде помеѓу 1% и 10%.

Во моментално популарниот модел на универзумот, 70% се смета за темна енергија, 25% темна материја и 5% нормална материја.

Планетата Земја

Земјата е една од осумте планети во Сончевиот Систем. Таа е трета планета по оддалеченост од Сонцето и најголема со цврста површина, за разлика од гасовитите „џинови”. Планетата Земја има еден природен сателит, Месечината, и засега е единствената позната планета на која има живот. Во геологијата преовладува мислењето дека земјата е стара околу 4,6 милијарди години, што е потврдено со одредувањето на времето на полураспаѓање на ураниумот и ториумот.

Земјата има и магнетно поле кое, заедно со атмосферата, ја штити од зрачење (штетно по живите суштества кои ја населуваат Земјата). Атмосферата, исто така служи и како штит за одбивање на помалите метеори, кои поминувајќи низ неa согоруваат пред да стигнат до Земјината површина.

Единствениот познат сателит на Земјата, Месечината, почнала да кружи околу Земјата пред 4,53 милијарди години. Денес, Земјата прави круг околу Сонцето на секои 366,26 кругови кои ги направила околу својата оска (што е еднакво на бројката од 365,26 сончеви денови). Земјината оска се наоѓа под агол од 23,5° што е последица за менувањето на годишните времиња на Земјината површина.

Атмосферските услови се значајно променети откако настанал животот на планетата и ни создава еколошка рамнотежа која ги модифицира условите на површината на Земјата. Околу 71% од Земјината површина е покриен со вода. Земјата е единствена планета во Сончевиот Систем каде што водата може да остане во течна состојба. Останатите 29% се континентите и островите. Земјината површина многу се менувала во текот на многу милиони години, а причина се тектонските движења.

Земјата, исто така реагира и на надворешниот свет во одредени мери. Нејзиниот релативно голем сателит, Месечината, влијае на плимата и осеката, го стабилизира променувањето на степенот на Земјината оска со што постепено ја менува должината на ротациониот период на Земјата. Дождот од комети, во периодот по настанувањето на Земјата, одиграл голема улога во настанувањето на океаните. Покасно, судирите со астероидите предизвикале значајни промени во Земјината површина.

По големина, Земјата е петта во Сончевиот Систем. За разлика од некои други планети, Земјата не е гасовит џин, каква што е Јупитер на пример. Земјата има цврста површина како и Меркур, Венера и Марс, од кои Земјата е најголема, со најголема густина, најсилна гравитација и најсилно магнетно поле. Генерално, Земјата се состои од атмосфера, биосфера, хидросфера и нејзините внатрешни градби под површината.

реклама

Голем неделен хороскоп од 29 април до 5 мај

Read more

5 хороскопски знаци ќе бидат на чекор до раскинување во мај

Read more

3 здрави јаглехидрати за контрола на шеќерот во крвта

Read more

Бакингемската палата со соопштение за состојбата на кралот Чарлс

Read more

Наука

Женските бебиња имаат покомплексна мозочна активност од машките

Read more

Дали треба да ги бараме вонземјаните на виолетови планети?

Read more

Три популарни теории за тоа како почнал животот на Земјата

Read more

Откриена најголемата змија што некогаш живеела на Земјата

Read more
 

Гик

Нов вирус презема целосна контрола врз вашиот телефон

Читај повеќе

YouTube тестира нов формат на реклами

Читај повеќе

Женските бебиња имаат покомплексна мозочна активност од машките

Читај повеќе

Првата персонализирана mRNA вакцина против рак на кожа се тестира во Британија

Читај повеќе
  • play_arrow

Најголемиот 3D принтер во светот може да изгради куќа за 80 часа

Читај повеќе

PUBG буди носталгија и се враќа на оригиналната мапа од нејзиниот почеток

Читај повеќе

Решена мистеријата за гробот на Платон откако бионичко око ѕирна во свиток стар 2.000 години

Читај повеќе
  • play_arrow

По 14 години потсмев, Apple конечно реши да ја направи апликацијата која сите ја бараа

Читај повеќе

Win-win-win за рециклирањето во Холандија

Читај повеќе