Земјите од Западен Балкан, повикувајќи се на војната во Украина, бараат забрзан влез во Европската Унија, но бриселските власти велат дека нема политичка волја меѓу 27-те членки да ги прифатат, но и дека „нема смисла да се приклучат пребрзо“.
На форумот во Јадранско-јонскиот регион минатата недела во Тирана, десет земји објавија заедничка декларација во која ја повикуваат ЕУ „да го забрза патот на Западен Балкан“, бидејќи нивното членство ќе биде „инвестиција во стабилна, силна и обединета Европа“.
„Проширувањето на ЕУ е политика која отсекогаш извезувала мир и стабилност во сите земји во областа каде што ЕУ би се проширила“, рече заменик-министерот за надворешни работи на БиХ, Јосип Бркиќ. „Верувам дека руската агресија против Украина дополнително ќе ни ги отвори очите, дополнително ќе каже колку е важно проширувањето како такво и дека ќе заврши во Југоисточна Европа“, додаде тој.
БиХ аплицираше за членство во ЕУ пред повеќе од шест години и сега се надева дека ќе добие кандидатски статус до 30-ти јуни, кога завршува француското претседателство со ЕУ. Кандидатскиот статус е чиста политичка одлука“, рече Бркиќ.
Северна Македонија и Албанија, на кои им беше доделен статусот, се надеваа дека ќе започнат разговори во март 2020 година, но тогаш Бугарија го блокираше почетокот на официјалните разговори за историскиот и јазичниот спор со северна Македонија. Ова се случи откако Македонија, поради притисокот од Грција, уште една членка на ЕУ, веќе беше принудена да го смени името и да се нарекува Северна Македонија.
ЕУ ги групира Албанија и Северна Македонија заедно во апликацијата за членство, па сега албанската влада не може да продолжи понатаму.
„Можеби сум политички некоректен, но се осмелувам да кажам дека има бесмислени пречки, како оние со кои се соочуваме сега“, рече албанскиот вицепремиер Арбен Амедај на почетокот на форумот.
„Ја завршивме домашната задача и сè уште чекаме. Не ја разбирам таа бирократија и вештачките пречки што понекогаш се појавуваат во процесот“, додаде тој. Црна Гора, пак, постигна најголем напредок во преговорите, отворајќи ги сите преговарачки поглавја. Црногорската министерка за надворешни работи Јована Маровиќ вели дека „најпредизвикувачките“ поглавја се поврзани со животната средина, животната средина и владеењето на правото.
Србија, која не воведе санкции кон Русија, усвои заедничка декларација во Тирана, иако во нејзината прва точка се наведува дека руската инвазија на Украина е „незаконска и неоправдана агресија“. Со цел да ги изедначи своите ставови со другите членки и кандидати на ЕУ, таа исто така „ја изрази својата посветеност на суверенитетот, независноста и единството и територијалниот интегритет на Украина“.
На маргините на форумот можеа да се слушнат шпекулации дека земјите од Западен Балкан и Украина, чиј претседател Володимир Зеленски бара итен пристап во ЕУ, би можеле да се здружат во 2027 година, кога ќе започне новиот седумгодишен финансиски период на ЕУ.
Официјален претставник на Европската комисија кој работи со земјите кандидати ја отфрли таквата можност.
„Нема смисла да влезат пребрзо. Ниту земјите не би биле подготвени да повлечат пари од фондовите бидејќи прво мора да воспостават структура за тоа“, рече тој под услов да остане анонимен. „Но, пред сè, проблемот е политички. Основните договори на ЕУ треба да се променат за да влезат толку многу земји одеднаш, а некои земји-членки се противат на тоа“, додаде тој.
Минатата недела претседателот на Европскиот совет Шарл Мишел пристигна во Сараево за да ја претстави идејата за „европска геополитичка заедница“. Земјите кои не се членки постепено ќе се приклучат на одредени сектори заедно со земјите од ЕУ откако ќе ги исполнат поставените критериуми, наместо да чекаат за полноправно членство.
„Сакаме да го закотвиме регионот во рамките на ЕУ“, рече Алексис Хупин од Делегацијата на ЕУ во Албанија.
Францускиот претседател Емануел Макрон претходно излезе со таква идеја за европска политичка заедница.
„Сè уште е само на ниво на идеја, треба да ги видиме деталите, но важно е да се држиме до она што беше ветено пред 19 години во Солун, а тоа е полноправно членство“, рече Бркиќ. „Затоа што според мене, за БиХ, но и за сите земји во Југоисточна Европа, единствена гаранција за стабилност, политички и, на крајот, економски просперитет е полноправното членство во ЕУ“, додаде тој.
Земјите од Западен Балкан веќе соработуваа со членките на ЕУ во двете заедници. Едната е Стратегијата на ЕУ за Јадранско-јонскиот регион, а другата е Стратегијата за дунавскиот регион во кој се вклучени Украина и Молдавија. Регионалните и локалните власти, универзитетите и компаниите од земјите членки и кои не се членки аплицираат за заеднички проекти во транспортот, енергетиката, заштитата на животната средина и туризмот и добиваат пари од фондовите на ЕУ.
Во Албанија, која аплицираше за членство пред 13 години, се повеќе млади луѓе чувствуваат дека ЕУ неправедно ја држи нивната земја на дистанца. Но, претставник на Европската комисија не се плаши од потенцијалниот евроскептицизам.
„Во Албанија, но и во јужна Србија, на пример, видов дека младите сакаат да одат на работа во земјите на ЕУ“, рече тој. „Затоа тие сепак ќе сакаат нивните земји да станат членки на ЕУ“, додаде тој.
Хрватска е последната земја што се приклучи на ЕУ во 2013 година, а нејзиниот државен секретар Андреја Метелко-Згомбиќ вели дека е „важно да се постигне напредок кога ќе се исполнат критериумите“. „Ние веруваме дека Албанија и Северна Македонија заслужуваат да се отворат преговори со нив што е можно поскоро“, рече таа.
Бркиќ, пак, не верува дека ќе има проширувања на ЕУ во следните три години. „Едноставно не е препорачливо да се шпекулира за датумите, бидејќи уште пред неколку години се зборуваше дека некои земји ќе можат да влезат до 2025 година, а некои не“, вели тој. „Сè уште е на ниво на шпекулации“, заклучува тој.
