Во зависност од тоа дали животното е плен или ловец, тоа ќе има зеници со различни форми.
Како големината го одредува количеството на светлина што влегува во мрежницата: големите зеници фаќаат повеќе светлина и затоа се посоодветни за гледање во темнина. Поради оваа причина, ноќните животни обично имаат поголеми зеници или се способни да ја регулираат нивната големина, типичен пример за ова се мачките.
Од друга страна, обликот одредува две работи: видно поле и длабочина на поле. Првиот термин се однесува на амплитудата на нашата визија, односно колку простор можеме да видиме без да ја движиме главата: во случајот на луѓе, на пр. видното поле е 180°, иако просторот што јасно можеме да го препознаеме е ограничен на фронталните 60°. Во случајот на животните со издолжена зеница, видното поле е ограничено - оние со хоризонтална зеница имаат ограничено видно поле горе, додека оние со вертикална зеница имаат ограничено видно поле на страна.
Длабочината на полето се однесува на острината со која ги гледаме работите на одредена далечина: колку подлабоко - окото може да се фокусира на поголема должина; а со намалена длабочина во фокус е само она што е на одредено растојание од гледачот.
Во пракса, овие карактеристики се тесно поврзани со тоа дали животното е плен или предатор. Како општо правило, ловците имаат тркалезни или вертикално издолжени зеници, додека пленот има хоризонтално издолжени или тркалезни зеници. Во 2015 година, група истражувачи од Универзитетот во Калифорнија и Дурам објавија студија за зениците на повеќе од 200 видови копнени животни и донесоа интересни заклучоци.
Обликот на зеницата зависи од две варијабли: начинот на кој животното лови и големината на пленот. Животните што ловат во глутници обично имаат тркалезни зеници, додека осамените предатори имаат вертикални.
Ова е така од практични причини: помалата длабочина на поле може да изгледа како проблем, но за оние што имаат такво видно поле - тоа значи дека тие можат подобро да се фокусираат на малиот плен и исто така можат да проценат кога е на дофат, бидејќи тогаш тие јасно ќе ја видат својата цел.
Системот е корисен за животни што ловат со трчање и треба добро да проценат кога нивниот плен е доволно блиску. Од друга страна, на оние што ловат во глутници не им треба овој систем бидејќи нивниот број им дава предност.
Големината исто така игра улога: големите предатори ловат доволно голем плен што можат добро да го забележат на големи растојанија, така што не треба да се фокусираат прецизно како лисицата, чиј плен е животно со мала големина што се движи во вегетацијата.
Во случај на пленот, обично се појавува тркалезна или хоризонтална зеница во зависност од тоа каде треба да гледаат за да ги избегнат ловците. Заоблената зеница е карактеристична за животните чии предатори се приближуваат од која било страна: на пример, овде зборуваме за зајаци или глодари - кои ги ловат други цицачи, но и птици.
Од друга страна, хоризонталната зеница е типична за животни чии ловци се на копно и не мора да обрнат внимание на она што се случува на небото. Дополнително, фактот што во овој случај видното поле е затворено одозгора, ја намалува можноста да бидат заслепени од сончевата светлина.
Хоризонталните зеници на тревопасните животни имаат и други механизми кои дополнително ја подобруваат нивната способност да идентификуваат потенцијални закани. Најкарактеристично е тоа што - кога главата се движи горе-долу за време на пасењето - очното јаболко се ротира, така што зениците се секогаш во позиција никогаш да не го изгубат од вид хоризонтот. Втората е таканаречената нигра, што ја поседуваат некои животни како што се коњите и говедата: се состои од структури во облик на кластер во ирисот кои делуваат како филтер против отсјајот.
Конечно, нивните очи обично се наоѓаат на страна, што им овозможува да имаат видно поле од речиси 360° - за да можат да видат предатори како им се приближуваат од речиси секоја насока.
Но, како што тврдат истражувачите, овие обрасци не мора секогаш да се исполнат бидејќи многу тревопасни животни имаат кружни зеници и фронтално поставени очи. Причината за тоа е најверојатно фактот што животните што гледаат од одредена висина треба да имаат широко видно поле за да видат што се случува на нивото на нивните очи дури и ноќе. Поради оваа причина, животните како крави, мајмуни и самиот човек, имаат заоблени зеници.
