Черепи на олтари, свеќи во мрак и скелети кои шетаат по улици. Не, не станува збор за хорор филм, туку за Денот на мртвите, празник кога Мексиканците се собираат за да го обноват сеќавањето на починатите.
Во својата позната збирка есеи „El laberinto de la soledad“ (лавиринт на осаменоста), мексиканскиот нобеловец Октавио Пас вели:
„Мексиканецот ја познава смртта, се шегува на нејзина сметка, ја милува, спие со неа и слави со неа. Тој за смртта мисли како за омилена играчка и најдолговечна љубов. Смртта барем не е скриена, ја гледа в лице, со нестрпливост, презир или иронија“.
Денот на мртвите, или оригинално Día de los Muertos, во Мексико се прославува секоја година и тоа три дена, од 31 октомври до 2 ноември.
Тогаш семејствата се собираат за на радосен начин им оддадат почит на починатите учествувајќи во прослава која влечи корени од паганските обичаи на Ацтеките.
Членови на семејството нудат храна, пијачки, па дури и играчки на олтарите за да ги намамат душите за време на празникот.
Во многу делови на Мексико семејствата на 1 ноември се потсетуваат на починатите деца, често споменувајќи ги како „анхелитос“ (ангелчиња). Нивните гробови се украсуваат со играчки и балони. Ден подоцна се слави Денот на сите души (Día de los Fieles Difuntos), посветен на починатите возрасни.
Затоа, Пас бил во право кога тврдел дека секојдневниот живот на просечниот Мексиканец е преполн со слики на смрт. Постои дури и озлогласен култ на Светата смрт (La Santa Muerta). Светата смрт е прикажана во форма на женски скелет облечен како светица, со коса во рака. Следбениците, меѓу кои обично има припадници на пониските класи и криминалци, обично оставаат текила, рум, пиво, цигари, пари, цвеќиња и свеќи на олтарот. Иако приврзаниците се нарекуваат католици, Католичката црква го осудува култот.
Но, поради што смртта станала толку важен симбол во мексиканската култура?
Всушност, постојат разни важни културни и политички причини. Професорот Клаудио Ломник тоа го објаснува вака: „Национализацијата на иронична интимност со смртта е мексиканска стратегија“.
Првата се заснова на религиозните верувања кои постоеле пред освојувањето на Мексико од страна на Шпанија. Ацтеките верувале дека Земјата е родена од жртвата на боговите. Човечката жртва била неопходна за да се одржи животот на Сонцето. Многумина веруваат дека овој култ на жртвување сè уште е влијателен.
Друга причина е што овие верувања на некој начин се рефлектирале во ставовите на Шпанците, кои исто така имаат своја „култура на смртта“. Имено, приказите на Христовото страдање се особено нагласени во Шпанија, а населението често на различни начини се потсетува дека смртта е неизбежна и дека сите на крајот се соочуваат со неа, без разлика на социјалниот статус.
Меѓутоа, веројатно најважната причина за усвојување на симболот на смртта била потрагата по мексиканскиот идентитет по Мексиканската револуција (1910-1920). По оваа крвава граѓанска војна, а особено по формирањето на Институционалната револуционерна партија (ПРИ) во 1929 година, концептот на смртта станал полуофицијална доктрина.
Симболот на смртта, кој комбинирал ацтешки и шпански мотиви, на тој начин станал мексикански идентитет кој одговарал на доктрината промовирана од владата. Со оваа тема се занимавале многубројни револуционерни интелектуалци, а владејачките партии го поттикнувале одбележувањето на Денот на мртвите. Било неопходно да се промовира смртта, бидејќи нема ништо пореволуционерно. Нема подобро потсетување дека на крајот сите сме еднакви.
