Кога размислуваме за свеста, често се ограничуваме на човечката перспектива. Но, што ако ви кажеме дека светот околу нас, полн со различни животински видови, од риби до инсекти, можеби споделуваат со нас не само планетата, туку и свесни искуства? Звучи неверојатно, нели? Но, токму тоа го сугерира неодамнешното истражување, објавено во списанието Nature, во кое учествувале научници од различни делови на светот. Ајде да разговараме како оваа информација би можела да го промени начинот на кој ги гледаме животните и начинот на кој се однесуваме со нив.
Размислете за октоподите, фасцинантни морски суштества познати по нивните извонредни когнитивни способности. Истражувањата покажаа дека овие животни можат да решаваат сложени загатки и што е уште поважно, да чувствуваат болка - и физичка и емоционална. Слично на тоа, однесување како тага или радост е забележано кај врани, кучиња, глувци, па дури и слонови, што укажува на можноста дека и тие го доживуваат светот на начин кој не е толку различен од човечкиот.
А што е со инсектите? Да, дури и инсектите се предмет на истражување. Пчелите и мувите, кои можеби ги сметаме за едноставни организми, исто така покажаа однесувања што може да имплицираат свесни искуства. Речиси 40 истражувачи неодамна ја потпишаа Њујоршката декларација за животинска свест, која беше претставена на конференција во Њујорк, истакнувајќи ја широчината и длабочината на потенцијалната свест во животинското царство.
Иако сè уште има многу неодговорени прашања, сè поголем број научници се согласуваат дека свеста не е исклучиво човечка карактеристика. Покрај тоа, новите докази сугерираат дека многу животни, вклучувајќи ги сите 'рбетници и многу без'рбетници како што се цефалоподите, раковите и инсектите, можат да имаат свесни искуства. Ова знаење не само што го проширува нашето разбирање за природниот свет, туку и покренува етички прашања: како оваа информација треба да влијае на законите во врска со заштитата и благосостојбата на животните?
Членовите на Иницијативата за диви животни (Wild Animal Initiative), кои исто така беа вклучени во овие студии, ја истакнаа важноста од разбирање на свеста на животните за да се донесат информирани одлуки во законодавството и заштитата на животните. Земајќи ги предвид зголемените докази, научната заедница сега сериозно ја сфаќа оваа тема, гледајќи ја не како периферна или необична, туку како централна за разбирање како животните го доживуваат светот.
Џонатан Бирч од Лондонската школа за економија и политички науки, еден од потписниците на декларацијата, изјави за Nature дека „докажувањето на свеста за животните повеќе не е наивно или лудо“. Слично размислува и Анил Сет, директор на Центарот за наука за свеста при Универзитетот во Сасекс, кој нагласува дека постоечките докази укажуваат на реалната можност за свесни искуства кај животните многу различни од луѓето.
Сето ова води до подлабоко преиспитување на нашите сегашни практики и закони за животните. „Кога постои реална можност за свесно искуство кај животно, игнорирањето на таа можност во одлуките што го засегаат се смета за неодговорно“, се вели во декларацијата. Оваа реченица резонира како повик да се преиспита и потенцијално да се редефинира нашиот однос со животните, што би можело да обликува како идните генерации гледаат на животот околу нив.
Преку овие нови сознанија, можеме само да се надеваме дека пошироките социјални и законодавни рамки ќе се прилагодат, давајќи им на животните заштита и почит што ја заслужуваат, а истовремено ќе ги прошират границите на нашето знаење за светот што го споделуваме.
