ДНК извадена од коските на над 350 луѓе кои живееле пред десетици илјади години откри досега непознати поглавја од европската праисторија.
Новите податоци ги идентификуваат групите ловци-собирачи кои живееле пред и по една од најлошите катастрофи на континентот, последниот глацијален максимум, кога мразот покривал голем дел од Европа пред 19.000 до 25.000 години.
Во тој период мразот зафаќал големи делови од претежно ненаселениот континент. Научниците веруваат дека 100.000 луѓе живееле во Западна и Централна Европа пред Големото замрзнување. Доаѓањето на мразот и придружниот пад на температурата ја десеткувале човечката популација, оставајќи само мали изолирани групи од околу 50 луѓе. За древните Европејци, тоа било речиси апокалиптичен настан.
Една неодамнешна студија прикажува нови генетски податоци од 116 лица од 14 земји. Студијата го опфаќа доаѓањето на првиот хомо сапиенс во Европа (пред околу 45.000 години) до околу 3.200 п.н.е., кога луѓето од целиот континент се приспособиле на земјоделскиот начин на живот. Оваа промена ѝ овозможила на цивилизацијата да процвета и да стави крај на номадскиот начин на живот, уникатен за нашиот вид.
Првиот бран на хомо сапиенс кој пристигнал во Европа од Африка се сретнал со неандерталците. Се мешале со неандерталците и имале деца, но мистериозно изумреле без да остават генетска трага кај денешните Европејци. Неандерталците исто така исчезнале пред околу 40.000 години од непознати причини, но оставиле неколку „капки“ ДНК кај денешните луѓе надвор од Африка.
Една нова студија покажува дека пред леденото време, Европа била поделена на две главни лози на хомо сапиенс кои потекнуваат од последователни бранови на миграција. Групи со предци од Западна Русија живееле во денешна Италија, Австрија и Чешка. Во Шпанија и Франција доминирале други групи чии корени се стари најмалку 35.000 години и се од денешна Белгија.
Научниците претходно мислеа дека со почетокот на леденото време луѓето мигрирале на југ. Така, Пиринеите и Алпите функционирале како ледени бариери кои ги штителе луѓето што веќе живееле на Пиринејскиот и Апенинскиот Полуостров и ги спречувале другите да мигрираат на југ. Генетските податоци сега покажуваат дека човечката популација на Апенинскиот Полуостров изумрела.
„Тоа е брутален факт“, вели Ванеса Виљалба-Муко, шпански молекуларен биолог од Институтот за еволутивна антропологија „Макс Планк“ во Германија. Виљалба-Муко, коавторка на студијата, додава: „Населението било целосно заменето и сè уште не знаеме зошто тоа се случило“.
Друга неодамнешна студија објавена во Nature Ecology and Evolution ги анализирала остатоците на еден од познатите преживеани од глечерите. Археолозите пронашле еден заб од возрасен маж во пештерата Малалмуерсо во Гранада, Јужна Шпанија, под ѕидовите украсени со слики од коњи. Белината и доброто здравје на нивните заби биле карактеристични одлики на тие Европејци, бидејќи храната што предизвикува расипување на забите, како што се слатките и лебот, сè уште не била измислена.
Анализата на овие остатоци покажува дека овој човек живеел пред 23.000 години, преживувајќи го најлошото од последното ледено време. ДНК покажува дека тој бил поврзан со ловци-собирачи кои живееле пред студот. Уште поважно, неговото генетско наследство го преживеало леденото време и сè уште е присутно кај денешните Европејци, иако значително разредено по илјадници години мешање и ремиксирање.
„Оваа работа потврдува дека Пиринејскиот Полуостров и Јужна Франција се единствените познати засолништа на преживеаните од последното ледено време“, вели генетичарот Карлес Лалуеса-Фокс, коавтор на оваа друга студија со Виљалба-Муко. „Веќе откривме од остатоците на Пиринејскиот Полуостров дека тоа било единственото место за живеење за многу животни, како што се кафеавата мечка, ежовите и видови дрвја, вклучително и дабот. Сега знаеме дека тоа им овозможило преживување и на Европејците од тоа време“.
Забот пронајден во пештерата Малалмуерсо дал генетика поврзана со Солутреската култура. Позната е по напредната изработка на алатки, предворја и стрелите, како и уметничките прикази на животни и други уникатни европски сцени. Генетската анализа откри дека оваа култура потекнува од претходните европски хомо сапиенс - културата Аурињација - која произвела некои од најраните и најелегантните праисториски уметности, како што е онаа пронајдена во пештерата Шове во Франција.
Студијата го потврди недостатокот на контакт помеѓу Пиринејскиот Полуостров и Северна Африка, иако леденото време го стеснило Гибралтарскиот Проток. По последниот глацијален максимум, жителите на Пиринејскиот Полуостров го напуштиле своето засолниште и почнале да го населуваат остатокот од Европа. Дотогаш се појавила нова човечка лоза со корени од Балканот и од Анадолија во денешна Турција. Тие брзо ја населиле Италија и се прошириле низ остатокот од континентот сè додека не станале новата доминантна лоза во Европа, Магдаленската културата, позната по своите праисториски пештери како Алтамира Бизон во Северна Шпанија.
Пред околу 9.000 години, во Европа се случил нов човечки пресврт кога мигрантите од Месопотамија донеле земјоделство, сточарство и седентарен начин на живот. Многу номадски ловечки племиња се измешале со новите доселеници и го усвоиле нивниот начин на живот. Други останале верни на своите номадски традиции и преживеале во помали, изолирани групи. Реконструкцијата на ДНК ги илустрира физичките карактеристики на номадите што живееле пред помалку од 14.000 години. Оние во Јужна Европа имале темна кожа и сини очи, додека оние на север биле со бледа кожа и темни очи.
Роберто Риш, праисториски научник на Автономниот универзитет во Барселона, ја забележува важноста на овие две нови студии, кои обезбедуваат увид во доба без пишани докази преку камени алатки, садови, слики и човечки остатоци. Напредокот во ДНК анализата ни овозможува да ги побиеме теориите и да ги потврдиме другите.
„Што е најважно, овие студии покажуваат дека луѓето од тоа време биле во основа како нас. Соочени со климатските промени кои се случиле брзо во една генерација, како некои групи реагирале и донеле општествени одлуки одредувајќи ја нивната судбина. Оние кои решиле да останат и да го негираат она што се случувало, тие исчезнале“, рече Риш, пишува шпански El País.
