Како да се поврзете на интернет додека летате со брзина поголема од 800 километри на час? Како се подготвуваат топли пијалаци на голема надморска височина? Како функционира авионскиот тоалет на надморска височина од 12.000 метри?
Ова се работи за кои патниците ретко размислуваат, но се секојдневни работи во авионите. Колку е почест секој од нив, толку е потешко да се изведува во воздух. Ал Сен Жермен, консултант во авиоиндустријата кој работел за авиокомпании, вклучувајќи ги американските Delta и United, вели дека е прилично извонредно кога ќе почнете да сфаќате како функционираат различните сегменти на авионите.
„Кога гледате речиси сè во авион, сфаќате колку е потребно од инженерска перспектива, дури и за да добиете оброк. Сè е двојно потешко во авион отколку на земја“, истакна тој.
Употребата на вода за испирање во авионскиот тоалет е забранета поради ограничувањата на тежината на авионот. Наместо тоа, се користи воздух. Имено, за плакнење се користи диференцијален воздушен притисок, патентиран од Џејмс Кемпер во 1975 година. Контејнерите за измет од тоалетот обично се наоѓаат во задниот дел на авионот, а понекогаш и во предниот дел на авионот.
Кога ќе се притисне копчето за испирање, вентилот на дното на тоалетот се отвора, поврзувајќи го со цевката што се наоѓа под садот. Споменатата цевка и садот за фекалии се под притисок, што значи дека при отворање на вентилот се создава вакум кој го влече она што е во веце школката.
„Тоа е како вашата правосмукалка. Кога ќе го притиснете копчето, вентилот се отвора. Штом се отвори вентилот, тој влече сѐ што е во школката“, вели британскиот аеронаутички инженер Најџел Џонс.
Според него, вакуумскиот ефект постои континуирано додека лета авионот, но не се слуша додека не се отвори вентилот. Меѓутоа, кога авионот е на земја, нема диференцијален притисок, што значи дека испирањето на школката го покренува пумпа која создава вакуум во резервоарот. Како што авионот полетува, диференцијалниот притисок се зголемува, природно се создава вакуум и пумпата престанува да работи.
Џонс напомена дека тоалетните школки се обложени со тефлон, што значи дека ништо не се лепи за нив бидејќи диференцијалниот притисок многу брзо влече сè. Авиокомпаниите избираат колку тоалети сакаат во авионот и каде да се наоѓаат. Сепак, има минимален број на тоалети, што зависи од големината на авионот. Авиокомпаниите може да побараат тој број да биде поголем од минималниот.
Секако, контејнерите полни со измет треба да се испразнат, а празнењето по слетувањето на авионот. Тоа е процес стар 50 години, но и во овој сегмент се поместуваат границите. Имено, тие граници ги помести јапонската компанија Jamco со 50% удел на пазарот на авионски тоалети. Jamco прави вградени бидеа за 8 авиокомпании и беше прв што направи хигиенски бесконтактни мијалници и славини, во авионот Boeing 787.
Синиот мраз е име за случајното испуштање на отпадна вода од авионите. Џонс нагласи дека никогаш немало намерно испуштање на отпадни води. Но, кога ќе се појави истекување во цевката за испуштање, секоја течност што излегува од резервоарот автоматски се замрзнува бидејќи температурите на воздухот се многу под нула степени Целзиусови.
Ова често се случувало до 80-тите, кога било забрането авион да полета доколку има истекување во тоалетот на авионот. Сепак, сè уште се случуваат инциденти. Така, во 2021 година жител во близина на аеродромот „Хитроу“ близу Лондон бил испрскан со измет од авион. Тоа се случило бидејќи авионот бил блиску до земјата, т.е. не бил на височина каде температурата е ниска.
Џонс истакна дека понекогаш се потребни денови за да се поправи тоалетот бидејќи има сложен водоводен систем. Ова може да резултира со тоа што авионот мора да биде приземјен додека не се реши проблемот.
Некои се незадоволни од тоа колку време е потребно за да се добие топол оброк во авионот. Сепак, треба да се запомни дека овие оброци се подготвуваат во метална цевка – авион што се движи на височина од 12.000 метри. Подготовката на оброк во авион е сложен процес со строги хигиенски прописи.
Оброците ги подготвуваат угостителските компании кои обично работат на аеродромите, пред да бидат доставени до авионот. Изгледа едноставно до моментот кога треба да ја загреете сета таа храна. Во исто време, храната за долги летови често се замрзнува.
Џонс истакна дека повеќето печки за авиони можат да користат конвекција или пареа за загревање, а печките може да се користат за 40 или 50 оброци истовремено. Тој потсети дека во еден голем авион може да има меѓу 10 и 12 печки. Во текот на ноќта, кога авионот е приземјен, се проверува дали печките се вклучени. Кога авионот полетува, тие се целосно исклучени.
„На авионот му е потребна целосна моќност на моторот за да полета. Затоа печките не се вклучуваат. Кога авионот ќе достигне одредена висина, тогаш печките може да се вклучат", објасни Џонс.
Уредите за ладење се на друго струјно коло, така што никогаш не се исклучуваат. Во спротивно, тоа би бил рецепт за труење со храна.
Дали некогаш сте биле советувани да не пиете чај или кафе додека сте во авион? Но, прашање е колку тој совет е основан. Имено, водата во авионот за приготвување топли пијалаци не е флаширана, туку е вода од резервоарот, која се користи за целото летало - од тоалетот до кујната.
Џонс истакна дека за правење чај или кафе се користи вода која се загрева до точка каде што се убиваат сите бактерии. Покрај тоа, водата се третира пред да влезе во резервоарот. На пример, водата во Boeing 787 се третира со ултравиолетова светлина.
Многу луѓе пристапот до интернет го земаат здраво за готово. Но, колку е лесно да се одржи интернет конекција додека се патува во воздух со брзина од 800 километри на час?
„Тоа е прилично едноставна технологија. На врвот на авионот има антена која секогаш е поврзана со сателити кои се во геостационарниот лак“, објаснува Дон Бахман, извршен директор на Viasat, кој обезбедува Wi-Fi интернет на речиси 10.000 летови дневно.
Но, тоа едноставно има инженерска позадина. Авионите со Wi-Fi на Viasat примаат сигнали од сателити на 36.000 километри над Земјата, лоцирани долж екваторот. Потребно е помеѓу еден месец и половина година за сателитите да бидат во геостационарен лак или орбита. Кога сателитите се во геостационарниот лак, тие можат да покријат една третина од Земјата. На пример, ако треба да летате низ светот, ќе ви требаат три сателити, а Viasat има 18.
Бахман наведува и дека патниците ретко забележуваат кога авионската антена ја губи врската со еден сателит и се поврзува со друг сателит. Како што рече, тоа се забележува кога е потребно долго време да се исклучи или да се воспостави врска. Ова се случува кога сателитите се пооддалечени еден од друг.
Брзината на интернет за време на летот може да достигне повеќе од 100 мегабити во секунда, но патниците обично имаат интернет брзина од 20 до 40 мегабити во секунда. Бахман потсетува дека оваа брзина е доволна за гледање филмови и/или серии на Netflix. На пример, Viasat проценува дека 100.000 луѓе на 1.800 летови 4 часа гледале Супербоул.
Wi-Fi врската не ја попречува важната комуникација во авионот, а може да ја користат и пилотите. И додека поврзувањето со Wi-Fi денес изгледа како нешто што се подразбира, таа постои во последните 20 години, а почна со iPhone како уред за кој Бахман вели дека променил сè.
Снабдувањето со свеж воздух во авионите е уште едно клучно прашање. Имено, HEPA филтрите се користат во авионите, а HEPA е акроним на англиски зборови, односно кратенка за „високо ефективно задржување на честички“. Покрај тоа што се стандардни во авионите, овие филтри се стандардни и во операционите сали.
Според американската Агенција за заштита на животната средина (ЕПА), овие филтри можат да отстранат најмалку 99,7% од прашина, полен, мувла, бактерии и сите други честички во воздухот со големина од 0,3 микрони.
Џонс истакна дека во минатото воздух се снабдувал во авионот од мотори на авиони и морал да се лади со клима уреди. Меѓутоа, со поновите авиони, како што е Boeing 787, тоа не е случај. Наместо тоа, тие имаат вградени компресори кои земаат воздух од надворешен извор. Таквиот воздух се прочистува со HEPA филтри.
Секоја авионска кабина работи на различен систем, што значи дека е можно да се намали температурата во бизнис класата и да се подигне во економската класа, или обратно. Целиот систем е дизајниран да направи на патниците да им биде што е можно поудобно, пишува CNN.
