Во летото 1495 година нова чума ја зафатила Европа, со ужасен опсег и различни последици. Околу 5 милиони Европејци умреле во текот на следните децении од население од приближно 65 милиони. Крајот им бил во агонија, болни, со треска, обременети со болки.
Дури и оние што ја избегнале заразата сè уште биле врежани со спомените на заболените. Хирургот Марчело Кумано го дал првиот познат опис, кој медицинската историчарка Еуџениа Тоњоти го парафразира во публикација од 2009 година.
„Првата манифестација на болеста беше појавата на безболна улцерација на кожата локализирана на пенисот. Потоа се појавија рани и мозолчиња на лицето и на целото тело, а потоа и болки во зглобовите“, напишала Тоњоти.
Вториот дел од болеста, кој се манифестирал 40 до 60 дена по појавата на првиот чир, ги оставал заболените обезличени, со лузни и често мртви.
Како што забележа Тоњоти, современите описи се „едногласни во нагласувањето на насилниот и малигниот карактер“ на болеста. Пустулите ги покривале телата на пациентите, мирисале, истекувале и ги уништувале ткивата одоздола. Заболените поединци „се онесвестуваа од чиреви и болки“. Лекарите во тоа време ја нарекувале новата болест со различни имиња: „француска болест“, „неаполска болест“, „венерични луди“, „мали сипаници“ и „морбус галикус“. Денес го нарекуваме полов сифилис, пишува Big Think.
„Кога сифилисот прв пат се појавил во Европа во 1495 година, била акутна и крајно непријатна болест. По само неколку години била помалку сериозна болест од претходно, а во следните 50 години се променила во поблага, хронична болест“, пишува Тоњоти.
Научниците сега знаат дека сифилисот е сексуално пренослива инфекција, предизвикана од бактеријата Treponema pallidum pallidum, која може ефикасно да се лекува со антибиотици. Но, она што сè уште не го знаат е од каде точно дошла.
Популарната теорија го вклучува легендарниот и контроверзен италијански истражувач Кристофер Колумбо. Идејата е дека членовите на екипажот на Колумбо го донеле сифилисот во Европа по експедицијата во Америка во 1493 година.
По враќањето во Стариот свет, некои од нив можеби се приклучиле на платеничката војска на францускиот крал Чарлс VIII додека ја ограбувала Италија во 1494 и 1495 година. Масата луѓе и оружје би обезбедиле плодна почва за сифилисот да се меша и да мутира. Потоа, кога силите се распаднале тоа лето, војниците кои се враќале дома низ Европа можеле да шират разорна болест низ целиот континент.
Тоа е уредна приказна која одамна е општо прифатена од научниците. Но, денес истражувачите можат да пребаруваат древни остатоци барајќи во мали количини на ДНК патогени, способност што покрена прашања во врска со теоријата.
Пред неколку години, кога група од Универзитетот во Цирих детално ги испитала коските пронајдени во Финска, Естонија и Холандија, датирани пред катастрофалното доаѓање на сифилисот кон крајот на XV век, откриле ДНК од подвидот на Treponema pallidum, бактеријата која предизвикува сифилис.
Ова значи дека иако венеричниот сифилис можеби не бил присутен во Европа пред избувнувањето во 1495 година, тесно поврзаните болести предизвикани од речиси идентични бактерии биле присутни. Според авторите, еден од тие патогени лесно можел да мутира во оној што предизвикува генитален сифилис. Накратко: Колумбо и неговата екипа би можеле да бидат невини.
Една неодамнешна студија спроведена од членови на истиот тим на Универзитетот во Цирих во соработка со истражувачи од Универзитетот во Базел дополнително го поддржува случајот за ослободување на Колумбо од одговорноста за порастот на венеричниот сифилис.
Истражувачите ги испитувале посмртните останки на 99 лица закопани на 2.000 години старо место на бразилскиот брег за ДНК трепонеми. Од нивната анализа, тие биле во можност да реконструираат четири древни геноми на праисториски трепонемален патоген кој е најтесно поврзан со оној што предизвикува беџел, или ендемичен сифилис. Беџел се шири со контакт кожа на кожа и предизвикува кожни лезии слични на оние што се гледаат кај венеричниот сифилис. Исто така, повремено може да ги деформира коските. Иако е многу непријатен, беџелот генерално не е опасен по живот.
Иако студијата дава јасен доказ дека болестите слични на сифилис се ендемични за Америка уште од I век од новата ера, нема знаци на патогенот трепонемал кој ја предизвикал смртоносната пандемија на сифилис во Европа неколку векови подоцна.
„Бидејќи не најдовме сексуално пренослив сифилис во Јужна Америка, теоријата дека Колумбо го донел сифилисот во Европа се чини неверојатна“, вели професорката Верена Шинеман од Универзитетот во Базел.
