Кортизолот е хормон кој е важен регулатор на различни телесни функции и игра клучна улога во одговорот на стресот.
Кортизолот е познат како „хормон на стрес“. Тоа е стероиден хормон кој се произведува во надбубрежните жлезди.
Во стресни ситуации, хипоталамусот, делот од мозокот вклучен во регулирањето на различните функции на телото, им сигнализира на надбубрежните жлезди да го ослободат кортизолот. Кортизолот потоа патува низ крвотокот до целните органи и ткива, каде што предизвикува серија биохемиски промени кои му помагаат на телото да се справи со стресот.
Кортизолот има неколку ефекти кои се корисни во краткорочниот одговор на стресот. Го зголемува нивото на шеќер во крвта за да обезбеди дополнителна енергија на мускулите, ја подобрува будноста и вниманието и ги стимулира воспалителните и имунолошките реакции за да му помогне на телото подобро да се справи со можни повреди или инфекции. Сепак, долгорочното високо ниво на кортизол, особено предизвикано од хроничен стрес, може да има негативни ефекти врз здравјето.
Подолу можете да дознаете што е кортизол, зошто е важен, како влијае на нашето тело и кои симптоми може да се поврзат со неговото високо ниво.
Кортизолот е хормон кој се ослободува за време на стресни ситуации, без разлика дали се од физичка или емотивна природа. Кога се соочуваме со опасност или какво било ниво на стрес, кортизолот ни помага да мобилизираме енергија од резервите, го зголемува нашето внимание и ги стимулира воспалителните и имунолошките реакции во телото.
Покрај тоа, кортизолот го регулира и метаболизмот, го контролира нивото на шеќер во крвта и учествува во функциите на репродуктивниот систем. Како и другите хормони, има големо влијание на речиси сите механизми во нашето тело.
Ова се главните ефекти на кортизолот:
- создава одговор на стресот: кога се справува со стресот, ја мобилизира енергијата и му помага на телото да се справи со стресниот стимул
- го зголемува нивото на шеќер во крвта
- го зголемува крвниот притисок
– помага во управувањето со воспалителните процеси
- влијае на регулацијата на метаболизмот на јаглехидрати, протеини и масти, го зголемува разградувањето на гликогенот во црниот дроб за ослободување на енергија и ја стимулира синтезата на гликоза од амино киселините и масни киселини во процес наречен глуконеогенеза
– може да го стимулира разградувањето на протеините во мускулите за ослободување на аминокиселините кои се користат за енергетски потреби
- го регулира имунолошкиот систем бидејќи помага да се контролираат и намалуваат воспалителните реакции во телото и ја потиснува активноста на имунолошкиот систем за да спречи прекумерни реакции на имунолошкиот одговор кога се појавуваат стресни ситуации
- го одржува балансот на крвниот притисок преку зголемување на чувствителноста на крвните садови на дејство на други хормони кои доведуваат до стеснување на крвните садови (вазоконстрикција) и зголемување на крвниот притисок
– го регулира балансот на електролити, особено задржувањето на натриум и екскрецијата на калиум
– влијае на регулацијата на репродуктивниот систем бидејќи влијае на синтезата и лачењето на половите хормони, вклучувајќи ги естрогенот и тестостеронот
Сосема е јасно колку голема улога игра кортизолот во нашето тело. Меѓутоа, изменетото ниво на кортизол во организмот може да предизвика различни последици кои се создаваат токму поради широкото влијание на овој хормон.
Истражувањата покажаа дека зголеменото ниво на кортизол во подолг временски период може да има штетно влијание врз нашето тело. Хронично високите нивоа на кортизол се поврзани со бројни здравствени проблеми како што се намалена функција на имунолошкиот систем, зголемен ризик од срцеви заболувања, нарушувања на спиењето, зголемување на телесната тежина, висок крвен притисок и намалена когнитивна функција. Исто така, се верува дека зголеменото ниво на кортизол може да придонесе за развој на ментални нарушувања како анксиозност и депресија.
Докажано е дека кортизолот игра клучна улога во регулирањето на одговорот на стресот. Студиите истражуваа како кортизолот влијае на реакциите на телото на стрес, вклучувајќи промени во кардиоваскуларниот систем, имунолошкиот систем и метаболичките процеси.
Зголеменото ниво на кортизол може да го отежне заспивањето, одржувањето на спиењето и будењето, што може да доведе до нарушување на сонот. Тешкотиите со спиењето предизвикуваат и дополнителни симптоми како што се полесно таложење на маснотии во телото, зголемено ниво на стрес и развој на анксиозност. Зголемувањето на телесната тежина доаѓа како дополнителен симптом, но и јасен знак за повисоки нивоа на кортизол. Се покажа дека високото ниво на кортизол може да придонесе за прекумерна акумулација на маснотии, особено во пределот на стомакот. Исто така, докажано е дека зголеменото ниво на кортизол може да влијае на имунолошкиот систем, што може да резултира со намалена способност на телото да се бори против инфекции и болести.
Исто така, постојат студии кои ја истражувале врската помеѓу кортизолот и менталните нарушувања како што се анксиозноста, депресијата и посттрауматското стресно нарушување (ПТСН). Некои истражувања сугерираат дека високото ниво на кортизол може да биде поврзано со поголем ризик од развој на овие нарушувања.
Зголеменото ниво на кортизол во телото кое трае подолг временски период може да предизвика различни симптоми. Симптомите поврзани со високо ниво на кортизол во телото може да варираат од личност до личност и може да бидат слични на симптомите на некои други болести или здравствени проблеми.
Еве неколку можни симптоми на вишок кортизол:
- зголемување на телесната маса и тежина, особено ненадејно, тешкотии при слабеење, зголемен апетит, особено за висококалорична храна
- промени во расположението вклучувајќи анксиозност, раздразливост, депресија или чувство на постојана напнатост
- проблеми со спиењето, отежнато заспивање, будење во текот на ноќта, несоница
- чувство на замор и исцрпеност дури и по одмор
– недостаток на енергија и сила
- тешкотии со концентрација, меморија и јасност на мислата
- зголемена склоност кон инфекции, настинки и болести
Сите симптоми може да варираат од личност до личност, а многу често се припишуваат на некои други потешкотии бидејќи ретко се зема предвид колкаво влијание има стресот врз нашето здравје. во некои случаи, луѓето не се ни свесни дека некои ситуации во животот се стресни за телото затоа што се навикнуваат на нив.
Многу е важно да бидеме свесни дали сме под стрес и дали стресот е причина за чести настинки, замор, слаба концентрација или зголемување на телесната тежина.
Неизбалансираното ниво на хормони во телото во секој случај е нешто на што треба да се реагира. Бидејќи не е добро да се има високо ниво на кортизол во телото, така и прениското ниво на кортизол може да предизвика потешкотии.
Недостатокот на кортизол може да резултира со состојба наречена Адисонова болест, која се карактеризира со замор, губење на тежината, низок крвен притисок и промени во расположението. Недостатокот на кортизол може да се поврзе и со нарушувања на надбубрежните жлезди или со употреба на одредени лекови кои можат да го потиснат производството на овој хормон.
Недостатокот на кортизол во телото, познат како адренална инсуфициенција, може да предизвика различни симптоми. Во зависност од тежината на дефицитот на кортизол, симптомите може да варираат.
Еве неколку видливи и јасни симптоми на недостаток на кортизол:
- замор и општа слабост, тешкотии во одржување на соодветно ниво на енергија
- губење на тежината и телесната маса, отежнато зголемување на телесната тежина
- низок крвен притисок кој може да предизвика вртоглавица, слабост или дури и несвестица
- зголемени промени во расположението и појава на анксиозност, депресија, раздразливост и емоционална нестабилност
– гадење и повраќање
- губење на нерамнотежа на сол и електролити во телото, што може да го зголеми чувството на жед и да поттикне дехидрација и да предизвика електролитен дисбаланс и ниско ниво на натриум во крвта
- потемнување на кожата во некои форми, кожата може да стане потемна или да има дамки со потемна пигментација, особено на отворените области на кожата како што се рацете, колената, лактите и прстите
Овие симптоми може да варираат во зависност од причините и нивото на адренална инсуфициенција. Исто така, симптомите на недостаток на кортизол може да бидат слични на симптомите на други медицински состојби. Но, ако забележите некој од овие симптоми, важно е да се консултирате со лекар за точна дијагноза и правилен третман.
Препознавањето на нивото на кортизол во крвта се прави преку лабораториски тестови кои можат да ја измерат концентрацијата на кортизол во крвта и да дадат увид во неговото ниво. Методите за верификација можат да бидат тест на крвта, тест на урина, тест за плунка.
Тестот за нивото на кортизол во крвта може да се врши во различни медицински установи како што се болници, клиники и здравствени домови, специјализирани ординации за ендокринологија и дијагностички лаборатории.
Резултатите од тестовите ќе ги толкува лекар кој ќе постави дијагноза врз основа на тестовите или ќе препорача понатамошни чекори во согласност со резултатите.
Доколку, според вашите симптоми, мислите дека причината за вашите проблеми е нарушување на нивото на кортизол во крвта, а мислите дека нема потреба да одите на лекар, има неколку работи што можете да ги направите. Дефинитивно се препорачува да се консултирате со лекар или здравствен работник кога ќе се појават симптомите. Вашиот лекар најверојатно ќе ви даде упат за да ги тестирате нивоата на кортизол и да ги обезбедите најважните информации.
За да одржите соодветно ниво на кортизол во крвта, можете да ги направите следниве работи.
1. Менаџирање на стресот
Кортизолот е поврзан со одговорот на стресот, па затоа е важно да се усвојат техники за менаџирање на стресот за да се намали производството на кортизол. Ова може да вклучува вежбање медитација, длабоко дишење, јога, редовна физичка активност, одвојување време за релаксација и намалување на обемот на работа.
2. Редовна физичка активност
Дури и само умерена и редовна физичка активност може да помогне во регулирањето на нивото на кортизол. Вежбањето ослободува ендорфин, природни хормони за „добро расположение“, кои можат да помогнат да се намали стресот и да се регулираат хормоните.
3. Здрава исхрана
Урамнотежената исхрана со акцент на храна богата со хранливи материи може да помогне во регулирањето на нивото на кортизол. Вклучете во вашата исхрана храна како свежо овошје, зеленчук, цели зрна, посни протеини и здрави масти. Избегнувајте високопреработена храна, шеќер и кофеин кои можат да го стимулираат лачењето на кортизол.
4. Доволно сон
Недостатокот на сон може да го зголеми нивото на кортизол. Обезбедете си доволно квалитетен сон секоја вечер. Обидете се да одржувате редовни рутини за спиење, да создадете удобна средина за спиење и да избегнувате стимуланси како алкохол, кофеин или никотин пред спиење.
5. Ограничување на алкохолот и пушењето цигари
Консумирањето алкохол и пушењето може негативно да влијае на балансот на кортизол во телото. Обидете се да ја ограничите консумацијата на алкохол и размислете да се откажете од пушењето.
6. Општо земено здрав начин на живот
Одржувањето здрав начин на живот може да помогне во регулирањето на нивото на кортизол. Тие вклучуваат редовни прегледи и грижа за вашето општо здравје, да останете хидратирани, да избегнувате прекумерно консумирање кофеин, умерено внесување сол, да одржувате здрава тежина и да се придржувате до планот за оброци.
