Срѓан Драгојевиќ (1963) е српски филмски и телевизиски режисер, сценарист и писател. Филмската кариера ја започна во 90-тите години и набрзо стана една од најпрепознатливите личности во српската кинематографија. Најпознат е по филмовите Ми нисмо анђели, Лепа села лепо горе, Ране и Парада, но првпат ќе имаме можност да ја читаме неговата необична и револуционерна поезија. Прочитајте го ексклузивното интервју за КАЈГАНА со него во пресрет на Саемот на книга 2024 каде ќе биде гостин на штандот на издавачката куќа „Три“ која го објави македонскиот превод на неговата книга „Чат-пат добро е да се читне некоја книга за да не се испадне глупав во друштво (или сè што не знаевте за поезијата, а бевте премногу мрзливи за да читате)“.
Како снимањето филмови е поврзано со темите и стиловите во вашата книга?
Во годините кога се пишуваа овие песни, јас бев само филмски изрод кој секој ден гледаше филмови во Кинотека. Многу години поминаа додека започнав да студирам режија на Академијата, па сè до мојата професионална филмска кариера и моите први филмови. Последната напишана песна во оваа книга и мојот прв долгометражен филм ги дели половина деценија. Така, овде бев под многу поголемо влијание на Мајаковски, Хармс, Хлебников, Грегори Корсо, Буковски, Гинзберг отколку Хикок, Френк Капра, Хауард Хокс, Џон Хјустон, Кјубрик и Буњуел. Нивното влијание го има во песните, тука и таму, но не е доминантно. Поезијата е уметност на слики и сцени, но сосема поинаква од филмската уметност. Филмските автори блиски до поезијата, Параџанов, Тарковски и други никогаш не биле автори чии филмови сакав да ги гледам. Никогаш не сум сакал ниту претенциозност ниту елитизам. Отсекогаш верував, а верувам и денес, дека уметноста не смее да има ексклузивност и да припаѓа на тесен слој на општеството, само на елитата. Се разбира, тоа е илузија, таа елита е единствената што ги чита моите песни, иако еднаш се сомневав дека, како Мајаковски, рецитирам поезија во фабричките хали. Таа благородна илузија е особено глупава денес. Светот ита кон Идиократија и поделбата меѓу општествените групи никогаш не била поизразена.
Размислувајќи за вашата работа, како го гледате влијанието на сатирата и самоиронијата врз критиката на минатите културни и политички настани?
О, овие песни се чини дека предвидуваат многу од атавизмите на сегашноста, многу од деструктивните процеси кои го обликуваат денешното општество. Тој дух на самоиронија, сатира и неискусување на светот низ призмата на смртната сериозност секако се префрли од поезијата кон моето подоцнежно филмско снимање. На крајот на краиштата, никогаш не го сметав животот за особено сериозен феномен, ниту гледав така на себе. На луѓето кои на постоењето гледаат низ објективот со смртна сериозност сметам дека се досадни. Сериозните поети и филмски автори секогаш ми беа неинтересни и секогаш се трудев да ги избегнувам. И во уметничкиот и приватниот живот.
Што Ве инспирираше да учествувате на Саемот на книгата во Скопје и како се надевате дека ќе се одвива интеракцијата со читателите?
Немам идеја. Кога беа објавени моите поетски книги во осумдесеттите, имав поетски читања во културните центри ширум поранешна Југославија. Но, не го идеализирам тоа време, како што многумина имаат тенденција да прават, велејќи дека рокенролот и поезијата биле масовно консумирани. Па, тоа беше Лепа Брена и Рокери с Мораву. И рокот и поезијата беа во гетото, само што државната културна политика имаше разбирање за квалитетна уметност и поширок опсег на поп-култура. Не знам колку луѓето се заинтересирани за поезија овие денови. Ако порано на поетско читање доаѓаа од 50 до 100 луѓе, сега можам да очекувам неколку од нив. Исто така, не знам за интеракција - луѓето од овие простори се срамежливи, но и суетни, отсекогаш било така. Сите се двоумат да постават прашање за да не „изгледаат глупави во општеството“. Имам такви искуства со филмската публика и со разговорите за филмови. Додека каде било во светот луѓето поставуваат многу прашања и учествуваат, овде тие се главно неми. Жал ми е што е така, можно е да се работи и за традиционално, авторитарно воспитување кое не ја афирмира љубопитноста и важноста на комуникацијата.
Како гостин на штандот на издавачката куќа „Три“ на Саемот на книгата, што мислите дека е важноста на издавачите во промоцијата на литературата во денешниот дигитален свет?
Ништо не може и никогаш нема да ја замени книгата во вашите раце. Ова особено важи за поезијата. Читањето поезија на телефон, таблет или лаптоп едноставно е во спротивност со суштината на поезијата. Ставете ја книгата во едниот џеб, ставете јаболко во другиот, одете на осамено место, отворете ја книгата, каснете го јаболкото. Иако и јас не сум исклучок. Ако денес активно не се занимавав со поезија, можеби ќе користев и мемиња, гифови и сите оние работи на кои се потпира комуникацијата денес. Но, имам среќа што живеам во аналогниот свет долго време или во транзицијат помеѓу аналогно и дигитално, а оваа драматична промена е многу интересна и слична на светска револуција. Убаво е да се има можност да се живее и во време на мир, како и во време на револуција.
