Името Џеј Роберт Опенхајмер е поврзано со едно од најважните и најконтроверзните поглавја во историјата, проектот „Менхетен“. И бидејќи денеска се одбележува 79-годишнината од атомското бомбардирање на Хирошима, животот на енигматичниот гениј кој стои зад проектот никогаш не бил попопуларен.
Роден на 22 април 1904 година во Њујорк, Џулиус Роберт Опенхајмер, познат како Џеј Роберт Опенхајмер, израснал во исклучително стимулативна средина. Неговите родители уште од мали нозе му всадиле страст за учење и образование. Брилијантноста на Опенхајмер станала очигледна за време на неговите училишни години и тој наскоро бил препознат како чудо од дете и по математика и во јазици.
Откако докторирал по теоретска физика на Универзитетот во Гетинген во Германија, Опенхајмер се вратил во САД кон крајот на 20-тите. Во текот на 30-тите дал значаен придонес во теоретската физика, особено во квантната механика и квантната теорија на полето. Се етаблирал како истакната личност во научната заедница, заслужувајќи ја почитта на своите колеги.
Пресвртна точка во животот на Опенхајмер дошла со избувнувањето на Втората светска војна. Во 1942 година биле назначен за научен директор на проектот „Менхетен“, тајна истражувачка програма чија задача била да развие атомска бомба. Заедно со тим од брилијантни научници, тој неуморно работел за да ја искористи моќта на нуклеарната фисија, што на крајот довело до успешно создавање на првата атомска бомба.
Детонацијата на првата атомска бомба на 16 јули 1945 година во пустината Ново Мексико означи клучен момент во историјата на човештвото. Светот беше сведок на зората на нова ера во која човештвото имаше потенцијал да искористи огромна разорна моќ. Меѓутоа, ентузијазмот на Опенхајмер бил краткотраен, бидејќи тој се борел со етичките импликации на неговата работа.
Употребата на атомски бомби на Хирошима и Нагасаки во август 1945 година тежела многу на совеста на Опенхајмер. Станал поборник за контрола на вооружувањето и меѓународна соработка во обид да се спречи понатамошната употреба на нуклеарно оружје. И покрај неговите намери, политичките наклонетости и здружувањата на Опенхајмер со левичарските интелектуалци во текот на 30-тите и 40-тите биле под лупа за време на макартиистичкиот прогон на комунистичките симпатизери.
Во 1954 година безбедносното одобрение на Опенхајмер било одземено и тој се соочил со јавна расправа што довело до обвинувања за нелојалност и комунистички симпатии. Контроверзната одлука за одземање на неговото безбедносно одобрение останува спорно прашање до ден-денес, при што многумина тврдат дека тоа е резултат на политички мотивиран лов на вештерки.
По ерата на макартистичките прогонства, научната кариера на Опенхајмер претрпела тежок удар, но останал активен во академската заедница и продолжил да се залага за мир и научна соработка. Одиграл клучна улога во основањето на Институтот за напредни студии во Принстон, каде што имал трајно влијание врз идните генерации физичари.
Џеј Роберт Опенхајмер починал на 18 февруари 1967 година, оставајќи зад себе сложено наследство. Бил брилијантен научник кој одиграл клучна улога во обликувањето на модерната физика, како и во развојот на нуклеарно оружје. Иако неговиот придонес во проектот „Менхетен“ е неспорен, неговото учество во проектот и неговите последици поттикнаа дебати за моралната одговорност на научниците и импликациите од нивните наоди.
Животот на Џеј Роберт Опенхајмер е одличен пример за двојноста на научното откритие, неговиот потенцијал за неверојатен напредок и незамисливото уништување.
