Берзата на криптовалути на најлош можен начин ја завршува годината полна со лоши вести. На 2 ноември беше иницирана низа на настани кои доведоа до банкрот на криптоберзата FTX, една од најголемите во светот, а негативниот шок од тој настан се прелеа на остатокот од пазарот.
Од банкротот на FTX, поточно поднесувањето на банкротот според законот на САД Поглавје 11, еден од најспоменуваните зборови во крипто заедницата е „fallout“. Овој термин значи ширење на негативните последици од настанот на актери кои не се директно поврзани или одговорни за самиот настан.
Колапсот на FTX се прелева на целата берза и го загрозува нејзиниот опстанок. Постоењето на самите криптовалути не е во опасност, иако има и такви кои последните настани ги опишуваат како „почеток на крајот“, но многу криптовалути, фондови и криптоберзи имаат проблеми по прогласувањето банкрот на FTX, принудувајќи ги да воведат непопуларни мерки за заштита од последиците. Тоа, пак, само го продлабочува сомнежот и паниката кај другите актери, продолжувајќи ја кризата.
Информациите што компанијата FTX ги достави до стечајниот суд во Делавер покажуваат дека на 50 најголеми кредитори им должи повеќе од три милијарди долари, а се шпекулира дека ги има повеќе од милион. Долгот кон најголемите изнесува 226 милиони долари, а нивните имиња не се објавени.
Само неколку часа откако FTX поднесе барање за банкрот, од „паричникот“ на компанијата исчезнаа различни криптовалути во вредност од 663 милиони долари. 186 милиони долари се однесуваат на продажбата на самиот персонал на FTX, за покривање на загубите, но останатите 447 милиони долари очигледно се украдени.
Хакерот украл поголем дел од средствата во форма на ethereum и на тој начин стана 27-ми најголем сопственик на таа криптовалута во светот. Според информациите на Chainalysis, компанија за анализа на блокчејн, хакерот почнал да ја конвертира украдената криптовалута ethereum во биткоин.
FTX е тесно поврзан со Alameda Research, еден од најголемите инвеститори во крипто-индустријата. Двете компании се основани од Сем Бенкман-Фрид, а Alameda има големи удели во многу крипто проекти и токени. Голем дел од средствата на другата компанија се чуваа во токенот FTT, кој беше креиран и контролиран од берзата за криптовалути FTX.
По поднесеното барање за банкрот, степенот на лошото управување на FTX стана јасен. Сем Бенкман-Фрид, основачот на FTX и криптофондот Alameda Research, во текот на трите години од постоењето на берзата за криптовалути, од неа добил заеми од милијарда долари.
Друг дел од средствата на Alameda Research е во токенот Solana. Набргу откако беше јавно објавено дека FTX, а со тоа и Alameda, се во голема неволја, цената на токенот Solana падна. Цената достигна повеќе од 35 долари по токен на 5 ноември и падна на помалку од 12 долари по токен до 21 ноември.
Како што се развиваше приказната за колапсот на FTX, така растеше и цената на Solana. Првиот пад на цената започна откако Changpeng Zhao, извршен директор на најголемата светска берза за криптовалути Binance, на 6 ноември објави дека компанијата ќе ја елиминира целата нејзина изложеност на FTX.
Во тоа време, се дозна дека фондот Alameda е тесно поврзан со берзата за криптовалути FTX. Фактот дека го имаат истиот основач, Сем Бенкман-Фрид, беше познат и претходно. Но, претходно овој месец, по објавувањето на написот во кој се повикува Сем Бенкман-Фрид за чување на најголемиот дел од средствата на Alameda во токенот FTT, кој беше создаден и контролиран од неговата берза за криптовалути FTX, изложеноста на Solana на фондот Alameda, а со тоа и FTX, стана јасна.
Цената почна да паѓа, но се стабилизира на 8 ноември поради тоа што извршниот директор на Binance, Чангпенг Жао, потпиша писмо со намери да ја купи FTX. Во тоа време, Жао напиша на Twitter: „Попладнево FTX побара помош од нас. Има значителна криза на ликвидноста“.
Веќе следниот ден, се откажаа од купувањето, откако Binance ја виде состојбата на FTX. Следеше голема распродажба на Solana, поради нејзината изложеност на Alameda и FTX. Обемот на тргување порасна на повеќе од шест милијарди долари за 24 часа, од една до две милијарди претходно.
Поради проблемите во кои се најде, Alameda Research ќе мора да ги продаде сите Solana токени, нејзината втора најголема актива, како дел од банкротот. Ова ќе доведе до натамошен пад на цената, на помалку од 10 долари. На почетокот на месецот, фондот имаше Solana токени во вредност од повеќе од една милијарда долари.
Заемодавачот на криптовалутата Genesis, практично криптобанка, престана да дава нови заеми поради опасноста од последиците, односно прелевање на кризата, но го блокираше и исплатувањето на средствата на своите клиенти. Еден од најголемите клиенти на Genesis е Alameda, а компанијата има околу три милијарди долари во заеми.
„FTX предизвика невиден превирања на пазарот, што резултираше со ненормални барања за исплата кои ја надминаа нашата моментална ликвидност“, беше објавено на официјалниот Twitter профил на компанијата. Неколку дена претходно компанијата објави дека изложеноста на FTX е 175 милиони долари, но тоа не влијае на секојдневните активности.
Тоа не е единствената лоша деловна одлука на Genesis, бидејќи позајми 2,4 милијарди долари на крипто фондот Three Arrows Capital непосредно пред неговиот банкрот. Матичната компанија на Genesis, Digital Currency Group, има и други подружници, вклучително и Grayscale Investments, еден од најголемите менаџери за дигитални средства во светот, порталот за криптовести CoinDesk и компанија за „копање“ биткоини Foundry.
Криптоберзата Gemini, еден од најголемите клиенти на Genesis, го запре повлекувањето од својата програма за заеми за криптовалути Earn, која ја разви со Genesis. Причината за замрзнувањето беше падот на FTX, односно ширењето на негативните последици од банкротот на таа криптоберза.
Crypto.com, криптоберза со над 50 милиони корисници ширум светот и четири илјади вработени, реагираше превентивно и на 9 ноември ги блокираше плаќањата на т.н. „stablecoins“ USDT и USDC, кои го користат блокчејн системот Solana.
Клиентите почнаа масовно да повлекуваат средства од Crypto.com откако извршниот директор на оваа криптоберза на Twitter призна дека лошо се управувало со средствата на клиентите, предизвикувајќи загуба од 400 милиони долари.
Еден трансфер е направен на погрешна сметка во друга криптоберза, во криптовалутата ethereum. Ова се случи на 21 октомври и стана јавно познато дури откако некои членови на крипто заедницата ја забележаа трансакцијата на јавно достапните податоци од блокчејн трансакциите и ја објавија.
Иако раководството на Crypto.com нагласи дека нема причина за загриженост, клиентите повлекле десетици милиони долари од нивните сметки. За среќа, криптоберзата сè уште има доволно средства за да ги покрие сите барања за исплата. Оправдувањето за необичната трансакција во октомври е дека средствата се испраќаат на безбедна сметка, каде што ќе бидат заштитени од хакери. Од јавната објава, одлучено е средствата да се вратат на првобитната сметка.
Како резултат на наглото зголемување на износот на исплати, односно повлекување на парите на клиентите, цената на токенот Cronos падна на рекордно ниско ниво. Од почетокот на кризата со FTX и Alameda Research, Cronos изгуби повеќе од половина од својата вредност. Cronos (CRO) е куќен токен на берзата за криптовалути CoinDesk.com, како што FTT е куќен токен на берзата за криптовалути FTX.
Дополнителна причина за загриженост е тоа што е јавно објавено дека 20 отсто од резервите на криптоберзата се чуваат во „meme coin“ Shiba Inu, која не се смета за сериозна бидејќи е многу ризична и шпекулативна.
Интересно е што токените Chiliz (CHZ), Algorand (ALGO) и Cronos (CRO) се спонзори на Светското фудбалско првенство во Катар. Некои репрезентации имаат свои токени, како што се Навивачкиот токен на фудбалската репрезентација на Бразил (BFT) и Навивачкиот токен на фудбалската репрезентација на Шпанија (SNFT).
Тие фудбалски токени особено настрадаа во тековната паника на криптоберзата. Пазарната капитализација на Chiliz (CHZ), 30-тиот најдарежлив спонзор на Светското првенство, е намалена за 300 милиони долари и моментално изнесува нешто повеќе од милијарда долари.
Cryptolender BlockFi е меѓу оние кои ги прекинаа плаќањата на клиентите, а во крипто заедницата се зборува дека компанијата ќе прогласи банкрот за неколку дена. FTX US, американската подружница на FTX, е тесно поврзана со BlockFi бидејќи заемодавачот имал револвинг кредитен капацитет од 400 милиони долари со криптоменувачницата. BlockFi, пак, направи големи заеми на Alameda Research.
Нема причина да се плашиме дека криптоберзата ќе исчезне. Актуелните проблеми не се голема вест, бидејќи практично од нивното основање, криптовалутите доживуваат големи и помали, позитивни и негативни шокови. Во моментов, ситуацијата изгледа особено мрачна поради големиот раст на цената на криптовалутите во 2021 година, поголемата експанзија, подобрата интеграција со традиционалните финансиски пазари и поинтензивното медиумско покривање.
Можеби токму поради тоа што веќе не е споредна активност на неколку илјади ентузијасти во светот, туку преокупација на милиони луѓе, со пазарна капитализација во милијарди, десетици милијарди и стотици милијарди долари, ситуацијата е полоша од кога било. Колку циклуси на измами и „ненадејни настани“ може да има крипто пред целосно да ја изгуби довербата кај инвеститорите, мали и големи?
Во овој момент, повеќе не се работи за тоа каква ќе биде цената, иако сите криптовалути се длабоко „во црвено“ од почетокот на годината. Се работи за кредибилитет, доверба во институциите кои работат на пазарот, сигурност на самите улоги на инвеститорите. На пример, сè уште е нејасно како ќе се третираат криптовалутите на инвеститорите што се чуваат во криптоменувачницата и какви права имаат инвеститорите во однос на нивните криптовалути во случај на банкрот на криптоберзата.
Кога ситуацијата ќе се смири и ќе заврши последиците од банкротот на FTX, старите прашања ќе останат. И покрај сличните работи што се случуваат практично од почетокот на криптовалутите, заедницата денес не е поблиску до решавање на овие проблеми отколку пред неколку години.
