Тим научници од Универзитетите Висконсин-Медисон и Чикаго сакале да утврдат дали „ефектот на Пандора“, метафора за човечката љубопитност, без оглед на можните последици, е карактеристичен за повеќето луѓе...
Според старогрчкиот мит, кога Прометеј украл оган од боговите и им го дал на луѓето, Ѕевс го врзал со синџири, а потоа на луѓето им испратил необична девојка - Пандора, и кутија која била нејзин мираз.
Братот на Прометеј, титанот Епиметеј, се заљубил и се оженил со Пандора; плашејќи се од одмаздата на Ѕевс, тој ја предупредил да не ја отвора кутијата. Сепак, било невозможно да се спречи љубопитноста на жените. Пандора ја отворила кутијата, а целата беда и неволја се прошириле од неа низ светот - на дното на кутијата останала само надежта.
Пандора станала метафора за човечката љубопитност, која е толку силна што ја игнорира опасноста од она што може да се открие, дури и кога тоа откритие претставува нешто страшно и злобно.
Прв експеримент
Научниците од Универзитетот во Висконсин-Медисон и Универзитетот во Чикаго спроведоа експерименти и се обидоа да одговорат на прашањето дали „ефектот Пандора“ е карактеристичен за повеќето луѓе.
Во еден експеримент учествувале 54 студенти. На масата имало вкупно 20 пенкала - 5 беа означени со црвена, 5 со зелена и 10 пенкала со жолта боја.
Истражувачот ги информирал студентите дека црвените пенкала имаат батерија, која при притискање на копчето на пенкалото предизвикува благ струен удар и предизвикува болка во раката. Зелените биле без електрично полнење, а жолтите пенкала нуделе неизвесен исход - само на некои од нив имало батерија и произведувале струја и болка со кликнување.
Експериментот покажал дека студените ретко земале црвени и зелени пенкала; тие обично притискале копче на жолтите пенкала, сакајќи да знаат дали ќе ги удри струја.
„Како што љубопитноста ја натерала Пандора да ја отвори кутијата со неволји - така и луѓето не можат да ѝ одолеат на љубопитноста и да се обидат да дознаат очигледно непријатни работи. Ние веруваме дека љубопитноста произлегува од стравот од непознатото“, вели авторот на студијата, Бовен Руан.
Втор експеримент
Следниот експеримент ги потврдил резултатите од првиот. Испитаниците на компјутерски екран гледале 48 икони (симболи). Откако ќе „кликнале“ на иконата со натпис „шајки“, се слушал звук кој настанува кога со нокт се гребе по училишна таблата. Со кликнување на иконата „вода“ учесниците во експериментот можеле да уживаат во звукот на вода која тече.
Имало и трет вид на икона која го „криела“ непријатниот звук на „шајките“ или пријатниот шум на „водата“.
Повторно, повеќето испитаници избрале икони со непредвидлив исход.
Она што е интересно - студентите кои не го отвориле третиот вид на икона биле многу посреќни по експериментот од „љубителите на непознатото“.
Истражувањето открива една потенцијално перверзна страна на љубопитноста, која е особено важна за нашето време - ерата на информациите и општеството, која се карактеризира со висок степен на љубопитност.
Како што објаснуваат авторите на студијата, често не можеме да одолееме на нагонот да дознаеме непријатни информации. Иако се смета за човечко добро, љубопитноста често може да биде и човечко проклетство.
