Пишува: Слободан Муфиќ за Index.hr
Со месеци, тензиите растат на шведската политичка сцена, јавната комуникација и реториката на партиските лидери стануваат сè поостра, а длабоките светогледи и идеолошки разлики излегуваат на виделина. Сепак, политичката борба се разгорува во владејачката централно-десничарска коалиција, а не меѓу власта и опозицијата како што се очекуваше.
Во септември минатата година, сојузот на три партии од десниот центар, или таканаречениот граѓански блок, победи на изборите, но владата на премиерот Улф Кристерсон преживува само благодарение на гласовите на екстремно десничарските Шведски демократи (SD).
Победниците на изборите ги регулирале своите односи со Договорот од Тидо, именуван по замокот од 17 век каде што бил склучен. Според договорот, шведските демократи останаа надвор од владата, но добија некои претседателски места во важни парламентарни комисии и влијание врз голем број клучни политики на шведската влада.
А договорот главно функционираше добро со месеци. Меѓутоа, во Договорот од Тидо нема ниту еден збор за надворешни работи, меѓународни односи, идеологија и светоглед. И токму на овие теми, генерално не зачудува кога станува збор за екстремната десница, се појавија првите пукнатини, а потоа и отворените конфликти.
Иако меѓусебното незадоволство тлее веќе долго време, ситуацијата ескалира на крајот на јули кога 54-годишниот Ричард Џомшоф, влијателен парламентарен претставник на SD и претседател на собраниската комисија за правда, го напиша следново на Twitter/Х:
„Исламот е антидемократска, насилна и мизогинистичка религија/идеологија. Затоа во муслиманскиот свет недостасуваат демократија, еднаквост и човекови права. Во исто време, дисидентите се прогонувани, угнетувани, затворани и убиени. А Мухамед беше воен водач, масовен убиец, трговец со робови и разбојник“.
Џомшоф најмалку десет години ја користи секоја прилика за ширење исламофобија. Тој претходно го спореди исламот со нацизмот и го нарече „одвратна религија“.
Но овојпат неговите зборови имаа посебна тежина. Не само што доаѓаат од устата на еден од водечките членови на шведскиот парламент, туку и во меѓународната јавност се појавуваат во ситуација кога Шведска е изложена на критики од 57 исламски земји поради непреченото палење на Куранот на шведските улици, како и блокирањето на членството во НАТО од страна на турскиот претседател Реџеп Тајип Ердоган.
Покрај нарушувањето на економските врски и протерувањето на шведските амбасадори и други државни претставници, оваа ситуација претставува закана и опасност за шведските граѓани и имот во странство, како и дома. Така, во четвртокот безбедносните и воените служби за прв пат од 2016 година го подигнаа нивото на опасност од терористички напад во земјата на четврт степен на скала од пет. Како што беше наведено на прес-конференцијата, има бројни закани и Шведска стана приоритетна цел за терористички напади.
За премиерот Кристерсон, членството во НАТО и јавната безбедност се прашањата поради кои паѓа или се зголемува угледот на неговата влада. Иако во минатото не мразеше да ги гледа борбите на шведските социјалдемократски премиери на истите теми, сега конфликтите на светоглед се последното нешто што му треба. А неговите партнери од екстремната десница му фрлаат клипови пред нозете. Исто така, треба да се каже дека поради многу либералните закони за слобода на говор и јавни собири, владата тешко може да го спречи палењето на Куранот и другите верски книги.
„Мислам дека сите луѓе во Шведска, вклучително и Јомшоф, треба да размислуваат за тоа како се изразуваат. Фактот дека нешто е легално да се каже не значи дека е за пример. Особено во ситуација кога има сериозни безбедносни закани насочени кон Шведска“, одговори тој е Кристерсон на говорот на претставниците на SD.
Премиерот мораше да најде баланс помеѓу јасна осуда и континуирана соработка. Имено, тој е свесен дека предвремените избори речиси сигурно би значеле преселба во опозиција. Последните анкети покажуваат дека коалицијата на партии од левиот центар, предводена од социјалдемократите, би победила на изборите со разлика од околу осум проценти.
Бурата околу Јомшоф сè уште не стивнува, а идеолошките битки ги разгоре неговиот партиски колега Бјорн Содер, кој го нападна не исламот, туку ЛГБТК заедницата. И тоа непосредно пред многу популарната Стокхолмска гордост 2023 година.
„Се залагам за правата на хомосексуалците и бисексуалците. Но, никогаш нема да ги бранам Прајд и неговите блиски - и сега легитимни - врски со педофилијата и вмешаноста на децата во сексуалниот свет на возрасните“, напиша Содер на Х, знаејќи дека премиерот, чија сопруга протестантска свештеничка, да биде меѓу 50.000 учесници во поворката.
Освен тоа, за прв пат во историјата, Кристерсон дозволи резиденцијата на премиерот во центарот на Стокхолм да биде украсена со знаме со виножито, нарекувајќи ја нова традиција, а претседателот на шведскиот парламент Андреас Норлен, партиски колега на премиерот од Умерената партија, даде воведниот говор на Прајд.
Тоа не му се допадна ни на Седер, па напиша на Х: „И сега претседателот на парламентот Норлен и премиерот Кристерсон го легитимираат тоа. Пратеникот на СД подоцна ги избриша спорните објави, а самата партија се обиде да ја ублажи штетата велејќи дека Седер го критикувал само Прајд како организација, но не и ЛГБТ луѓето. Но, политичката штета е направена.
А потоа во средата вниманието се врати на прашањата за односите со исламот. Очекувано, социјалдемократите побараа заминување на Јомшоф од функцијата претседател на собраниската Комисија за правда, но за тоа да се случи некој од владејачката коалиција ќе мора да ја смени страната и да крене рака за разрешување.
Во исто време, погледите беа вперени во лидерот на либералите, Јохан Персон, кој веќе многумина го прозиваат за соработката со шведските демократи, но тој одговори дека нема да ја поддржи смената бидејќи тоа „не е во согласност со парламентарната практика“.
Тогаш долгогодишниот пратеник на либералите Карл Хамилтон се појави од никаде со кофа керозин и практично им го турна оружјето во рацете на сите што тврдат дека Шведска е исламофобна земја.
„Монументална неодговорност е да се нарече Мухамед масовен убиец. Што ќе каже следниот пат, дали ќе ги обвини Евреите за нешто? Мислам дека ќе се достигне границата ако почнете да зборувате за Евреите така, и тоа не е невозможно“,изјави Хамилтон за ТВ4, зборувајќи за ситуација во која неговата партија ќе ја прекине соработката со шведските демократи.
Истата вечер, кога сфатил дека всушност рекол дека во Шведска може да се навредуваат муслиманите без последици, но не и Евреите, Хамилтон почнал да се извинува и да се правда дека ги почитува сите религии. Неговиот партиски шеф Персон, исто така, побрза да го реши проблемот, свесен дека рејтингот на либералите наскоро би можел да падне под границата на грешка (во моментов 2,9 проценти). Во исто време, насловите во весниците како „Што остана од душата на либералите?“ во вчерашниот Dagens Nyheter воопшто не му помагаат.
Несомнено е дека шведските демократи, како што им доликува на екстремните десничари, ќе продолжат да предизвикуваат културни и идеолошки војни. СД не смее да дозволи успех на влада во која нè води и спремно ќе ја искористи секоја можност да поттикне нестабилност и нетрпеливост.
А Шведска е земја која се гордее со толеранцијата и мултикултурализмот. Иако сè уште не е на повидок колапс на соработката, прашање е до кога коалициските партнери ќе ги толерираат шведските демократи и колкава штета ќе ѝ нанесат на земјата.
